Μετανάστης, ένας παγκόσμιος πολίτης

Μια λέξη που όταν την ακούμε έρχονται στο μυαλό μας πολλές εικόνες σε όλους μας ανάλογα με τις εμπειρίες του.

Του πατέρα ή του παππού μας που είχε ταξιδέψει κάποιες δεκάδες χρόνια πριν στην Γερμανία, στην Αμερική, στην Αυστραλία αναζητώντας καλύτερες μέρες...
Την δική μας ίσως όταν κάποιες δεκαετίες πριν κατά χιλιάδες εγκαταλείψαμε τα χωράφια και τα σπίτια μας από κάποια επαρχία της Ελλάδας, στοιβαζόμενοι στις νέες συνοικίες της πρωτεύουσας ή στα άλλα αστικά κέντρα της χώρας, σε αναζήτηση μιας καλύτερης μοίρας...
Του πρωταγωνιστή της ταινίας που ταξίδεψε σε πολλές χώρες και άλλους τόπους αναζητώντας την Ιθάκη του...
Ο σύγχρονος μετανάστης που συναντάμε στην Ομόνοια, στον Άγιο Παντελεήμονα, στην Πάτρα, είναι αυτός ο πολίτης του κόσμου που παρατάει κάθε τι πίσω του, πληρώνοντας από το υστέρημά του, χρεωμένος ακόμη και με τη μελλοντική του εργασία τον δουλέμπορο, για να τον μεταφέρει στη γη της επαγγελίας που ακούει στο όνομα Ελλάδα, Ευρώπη, πρώτος κόσμος...
Η μετανάστευση δεν ήταν πάντα, ούτε είναι πάντα κατάρα. Μπορεί να είναι και δημιουργία, μπορεί να είναι και ανανέωση μιας κοινωνίας. Ο νέος κόσμος της Αμερικής δημιουργήθηκε από τα μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα από την Ευρώπη, την Ασία, την Αφρική στους προηγούμενους αιώνες.
Στη χώρα μας οι μετανάστες (νόμιμοι και μη νόμιμοι), μετά τη δεκαετία του ογδόντα συνέβαλλαν σημαντικά στην ανάπτυξη της χώρας. Με τις εισφορές τους έδωσαν ανάσες ζωής στα ασφαλιστικά μας ταμεία. Ανέλαβαν να κάνουν εργασίες που υποτιμούσαμε να κάνουμε εμείς οι ντόπιοι. Ταυτόχρονα είναι γνωστά σε όλους μας γεγονότα όπως, της στυγνής εκμετάλλευσης μεταναστών από ορισμένους ντόπιους στα χωράφια με μικρές αμοιβές και χωρίς ασφάλιση. Των εκβιασμών πολλών μεταναστών από κυκλώματα που δρουν σε δημόσιες υπηρεσίες για την πολυπόθητη πράσινη κάρτα παραμονής, με τη «βοήθεια» μάλιστα και κάποιων δικηγόρων, έναντι βέβαια αδρών αμοιβών. Με την ενοικίαση ενός δωματίου σε δέκα μετανάστες, όπου δεν μοιραζόταν όμως το ενοίκιο, αλλά ο κάθε μετανάστης έδινε το δικό του ενοίκιο. Και άλλα πολλά όχι και τόσο κολακευτικά για την κοινωνία μας.
Τα τελευταία χρόνια όμως οι ρυθμοί εισδοχής στη χώρα μας ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο. Τα στοιχεία που έχουμε και τα οποία δεν είναι πλήρη και ακριβή, αλλά κυρίως οι εικόνες που παίρνουμε καθημερινά δείχνουν ότι έχουμε ξεπεράσει τις δυνατότητες της χώρας. Οι δυνατότητας ένταξης αυτών των ανθρώπων στις κοινωνικές και οικονομικές δομές της χώρας, έχουν από καιρό εξαντληθεί. Έχουμε σοβαρό πρόβλημα. Και μάλιστα οι εκπρόσωποι του πολιτικού συστήματος άργησαν πολύ να το συνειδητοποιήσουν αν και η κοινωνία εξέπεμπε μηνύματα το προηγούμενο διάστημα. Όποιος δεν το βλέπει αυτό τότε στρουθοκαμηλίζει, παριστάνοντας απλά τον αντιρατσιστή. Αφήνει άθελά του ή συνειδητά δεν έχει σημασία, να δημιουργηθούν και να αναπτυχθούν τα πιο ξενοφοβικά σύνδρομα στους ανθρώπους, σπρώχνοντας τους στην αγκαλιά των πιο ρατσιστικών και εθνικιστικών πολιτικών. Όποιος επίσης μένει στα συνθήματα και δεν προτείνει κάτι συγκεκριμένο εκτίθεται. Όπως κάποιες ανέφικτες προτάσεις όπως, να καταργηθούν οι ευρωπαϊκές συνθήκες για την εσωτερική μετακίνηση εντός της ΕΕ ή να ανοίξουμε τα σύνορα και να πάνε όπου θέλουν οι μετανάστες (!) είναι απλά λαϊκισμός.
Οι προτάσεις που έχουν κατατεθεί από διάφορους φορείς, όπως να ενισχύσουμε τη φύλαξη των συνόρων για την αντιμετώπιση της μη νόμιμης μετανάστευσης, να δημιουργήσουμε κέντρα φιλοξενίας μεταναστών και μια σειρά άλλα μέτρα που ακούστηκαν τελευταία, δεν μπορεί να απορρίπτονται επειδή δεν μας αρέσει αυτός που τις κάνει. Χρειάζεται να εξετάζονται πολύπλευρα, ιδιαίτερα όσον αφορά την αποτελεσματικότητά τους και ασφαλώς με κριτήριο των ανθρωπισμό τους, γιατί έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους και όχι με αριθμούς.
Το πρόβλημα όμως δεν αφορά την Ελλάδα, τη Μάλτα, την Ιταλία και κάποιες άλλες χώρες. Το πρόβλημα είναι παγκόσμιο και αφορά την παγκόσμια κοινότητα.
Οποιοδήποτε μέτρο και να παρθεί σήμερα για την αντιμετώπιση του θέματος, δεν αγγίζει τις βαθύτερες αιτίες που γεννούν το πρόβλημα. Που είναι κυρίως οι μεγάλες οικονομικές ανισότητες στο σύγχρονο κόσμο, οι κάθε είδους πόλεμοι, τα αντιδημοκρατικά καθεστώτα.
Αν συμφωνήσουμε στις διαπιστώσεις αυτές τότε θα συμφωνήσουμε ότι το πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί μόνο με κάποιες εθνικές πολιτικές. Αυτές οι πολιτικές μπορεί να ανακουφίσουν κάποιους συνανθρώπους μας ή να περιορίσουν προσωρινά κάποιες δραματικές επιπτώσεις (που ασφαλώς είναι κάτι), αλλά μακροπρόθεσμα δεν λύνουν το πρόβλημα.
Χρειάζονται πανευρωπαϊκές και παγκόσμιες πολιτικές για την αντιμετώπιση αυτού του μεγάλου προβλήματος, που λέγεται μετανάστευση. Πολιτικές που δεν θα αναγκάζουν αυτούς τους ανθρώπους να ξεριζώνονται από τον τόπο τους. Πολιτικές που θα τους διασφαλίζουν τα στοιχειώδη, πρώτα πρώτα ασφάλεια για τη ζωή τους και στην συνέχεια ένα ικανοποιητικό επίπεδο ζωής για τους ίδιους και τις οικογένειές τους.
Αυτές οι πολιτικές είναι το ζητούμενο σήμερα. Και αυτές οι πολιτικές δεν μπορούν να δημιουργηθούν και να υλοποιηθούν από ένα κράτος. Χρειάζονται παγκόσμιες συνεννοήσεις και συμφωνίες. Ένα μεγάλο και λαμπρό πεδίο για την Ευρωπαϊκή Ένωση και για τις πολιτικές δυνάμεις που πρόσφατα εξελέγησαν, για να καθορίσουν τις απαιτούμενες ευρωπαϊκές πολιτικές. Και το θέμα δεν είναι απλά να μας δώσει η Ευρωπαϊκή Ένωση κάποια επιπλέον κονδύλια για να εφαρμόσουμε μεταναστευτική πολιτική. Αυτά θα τα ζητήσουμε και θα τα πάρουμε μάλλον. Δεν λύνουν όμως ριζικά το πρόβλημα. Χρειάζεται η ΕΕ αλλά και η παγκόσμια κοινότητα να χαράξει νέες πολιτικές απέναντι στις χώρες του λεγόμενου τρίτου και τέταρτου κόσμου. Να παρέμβει στους διεθνείς οργανισμούς και στα παγκόσμια φόρουμ, στην διαμόρφωση πλανητικών πολιτικών για τα θέματα της ανάπτυξης αυτών των κόσμων. Ίσως είναι καιρός να αναζητήσουμε κάποιες πολιτικές μορφές μιας δημοκρατικής πλανητικής διακυβέρνησης, αφού πλέον και ο ΟΗΕ αποδεικνύεται όλο και περισσότερο, τουλάχιστον ανεπαρκής.
Το θέμα των μεταναστών είναι ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα που δικαιώνει όλους αυτούς που εναντιώνονται στην εθνική περιχαράκωση και αγωνίζονται για περισσότερη πολιτική και δημοκρατική Ευρώπη. Ο μετανάστης μέσα από την αγωνία του και το δράμα του αναδεικνύει τον σύγχρονο παγκόσμιο πολίτη. Έναν πολίτη που έχει ίδια δικαιώματα στη ζωή με όλους μας.
Όσο αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν ειρήνη, δεν έχουν δουλειά, δεν έχουν υγεία, δεν έχουν παιδεία, εξ αιτίας των πολέμων και των πολιτικών των οικονομικά ισχυρών, θα φεύγουν από τις πατρίδες τους και θα συνωστίζονται έξω από τα σπίτια των ευρωπαίων.
Και να είστε σίγουροι, εάν δεν αλλάξουν οι συνθήκες ζωής τους στις ίδιες τις πατρίδες τους, (που πολλές φορές δεν ευθύνονται οι ίδιοι), όσο και καλά να φυλάμε τα σύνορα με πολεμικά πλοία και στρατό, αυτοί θα έρχονται κολυμπώντας, γιατί δεν υπολογίζουν τίποτα, αφού και τη ζωή τους να χάσουν κολυμπώντας, στην πατρίδα τους ήδη την θεωρούν ξοφλημένη.


Κώστας Χαϊνάς
Ιούνιος 2009