Πέμπτη 26 Ιουνίου 2014

Η μικρή ΔΕΗ και ο κακός ο λύκος





Το πρόβλημα με την αγορά ενέργειας έχει ως εξής. Το ενεργειακό κόστος για τις επιχειρήσεις είναι ένα τεράστιο βάρος. Οι περισσότεροι αναλυτές λένε ότι εάν στην αγορά λειτουργούσαν στη θέση της ΔΕΗ, 2-3 μεγάλες εταιρίες, τότε τα τιμολόγια του ρεύματος θα ήταν φτηνότερα, γιατί οι εταιρίες αυτές θα μπορούσαν να ήταν πιο ευέλικτες από τη ΔΕΗ, με μεγαλύτερες οικονομίες κλίμακας, με μικρότερα κοστολόγια, άρα με καλύτερα τιμολόγια για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις. Και το σημαντικότερο οι επιχειρήσεις αυτές δεν θα είχαν στην πλάτη τους μια κρατικίστικη συντεχνία η οποία διασφάλιζε ετησίως ακόμη και 500 εκ. για τα έξοδά τους και τις διακοπές τους, τα οποία βέβαια επιβάρυναν τα τιμολόγια των καταναλωτών και των επιχειρήσεων. Το πρόβλημα δηλαδή είναι να βρούμε έναν τρόπο για να έχουμε μικρότερα τιμολόγια ρεύματος για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις. Η Ελλάδα πρέπει με βάση το κοινοτικό πλαίσιο να απελευθερώσει την αγορά ενέργειας, δηλαδή να επιτρέψει την λειτουργία και άλλων επιχειρήσεων παραγωγής ενέργειας. Αυτό όμως έχει ήδη γίνει από το 2004 και το 2007. Δηλαδή σήμερα έχουμε χιλιάδες επιχειρήσεις οι οποίες έχουν πάρει άδεια να παράγουν ρεύμα (κυρίως με χρήση ΑΠΕ), είτε να εισάγουν ρεύμα, το οποίο κυρίως το διαθέτουν στο δίκτυο είτε το χρησιμοποιούν για δικές τους ανάγκες.  Δηλαδή το πρόβλημα δεν είναι θεσμικό. Το πρόβλημα είναι ουσιαστικό. Δηλαδή, έτσι όπως είναι σήμερα τα πράγματα, η κυριαρχία της ΔΕΗ, δεν αφήνει περιθώρια σε κανέναν άλλο να αναπτυχθεί και να διεκδικήσει μερίδιο αγοράς.

Το παράδειγμα της αποκρατικοποίησης του ΟΤΕ που έγινε τα προηγούμενα χρόνια, είναι υπόδειγμα προς αποφυγή. Παρότι στον τομέα της κινητής τηλεφωνίας ο ανταγωνισμός λειτούργησε πολύ καλά προς όφελος των καταναλωτών, στις υπόλοιπες τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες είχαμε και έχουμε προβλήματα. Το γεγονός ότι δεν διαχωρίστηκαν οι υποδομές και τα δίκτυα από τις παρεχόμενες τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες παραμένοντας στον ΟΤΕ, αποτέλεσε το σοβαρό έλλειμμα της απελευθέρωσης της αγοράς των τηλεπικοινωνιών. Γιατί όποια επιχείρηση ήθελε να δραστηριοποιηθεί στις τηλεπικοινωνίες έπρεπε να πληρώνει τον ΟΤΕ για την χρήση των υποδομών και των δικτύων. (Θα θυμάστε τι έγινε με τη χρεοκοπία δεκάδων επιχειρήσεων τηλεπικοινωνιών στα πρώτα χρόνια της “απελευθερωμένης” αγοράς). Εάν όμως οι υποδομές και τα δίκτυα είχαν μεταβιβασθεί σε μια άλλη εταιρία υπό δημόσιο έλεγχο, τότε θα είχαν διασφαλιστεί υγιείς όροι ανταγωνισμού για όλους. Ακόμη και σήμερα παρά τα μέτρα της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών, η αγορά τηλεπικοινωνιών έχει προβλήματα, γιατί η απελευθέρωση δεν έγινε με σωστούς και αντικειμενικούς όρους, αφού ουσιαστικά στην αγορά των τηλεπικοινωνιών η παρουσία του ΟΤΕ είναι ακόμη δεσπόζουσα αν όχι μονοπωλιακή.

Στην περίπτωση της αγοράς ενέργειας μπορεί να γίνει η απελευθέρωση διαφορετικά σε όφελος των καταναλωτών αλλά και του δημόσιου συμφέροντος ; Κατά τη γνώμη μας, ναι. Το θετικό στην περίπτωση της αγοράς ενέργειας είναι ότι, οι υποδομές και τα δίκτυα ανήκουν σε άλλη εταιρία (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας-ΑΔΜΗΕ), η οποία δημιουργήθηκε το 2011 με το νόμο 4001, εφαρμόζοντας σχετική οδηγία της ΕΕ (να πάλι κάτι φρόντισαν οι “κακοί” μας εταίροι). Η εταιρία αυτή είναι 100% θυγατρική της ΔΕΗ και έχει την ευθύνη της διαχείρισης του συστήματος μεταφοράς της ηλεκτρικής ενέργειας. Ο ΑΔΜΗΕ αποτελεί κλειδί για την έναρξη της διαδικασίας της απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας, αφού όλες οι εταιρίες παραγωγής διασυνδέουν τα συστήματά τους με τις υποδομές και το δίκτυο της ΑΔΜΗΕ προς διάθεση στους καταναλωτές και στις επιχειρήσεις της ενέργειας που παράγουν. Όμως η Κυβέρνηση κάνει δύο βασικά λάθη. Πρώτον αφήνει την ΔΕΗ να ελέγχει κατά 100% τον νέο φορέα και δεύτερον προκηρύσσει διαγωνισμό για την πώληση του ΑΔΜΗΕ. Και εξηγούμαι :

Όταν θέλεις να απελευθερώσεις μια αγορά και να θεσπίσεις κανόνες ενός υγιούς ανταγωνισμού, δεν ανακοινώνεις πρώτα – πρώτα ότι θέλεις να πουλήσεις τον φορέα διαχείρισης των υποδομών και των δικτύων της ηλεκτρικής ενέργειας, ούτε τον αφήνεις υπό τον απόλυτο έλεγχο της ΔΕΗ. Αντίθετα προωθείς την δημιουργία και πώληση πολλών “μικρών ΔΕΗ”, δηλαδή διαθέτεις στην αγορά προς πώληση τις μονάδες παραγωγής, ορυχεία κ.λ.π. και τον φορέα διαχείρισης τον κρατάς υπό δημόσιο έλεγχο μεταβιβάζοντάς τις μετοχές από την ΔΕΗ σε ένα αμιγώς δημόσιο φορέα. Γιατί το πρόβλημα δεν είναι να πουλήσουμε τη ΔΕΗ σε ιδιώτες. Και από ένα κρατικό μονοπώλιο να πάμε σε ένα ιδιωτικό. Αυτό δεν είναι απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας. Αυτό είναι ξεπούλημα! Το θέμα είναι στην θέση της ΔΕΗ να λειτουργήσουν πολλές “μικρές ΔΕΗ”, δηλαδή πολλές (ή τουλάχιστον περισσότερες από μία), ιδιωτικές εταιρίες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Το να έχει το Κράτος ένα ή περισσότερα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας ή ένα ή περισσότερα ορυχεία, δεν αποτελούν στρατηγικές επιλογές για την οικονομία μιας χώρας. Αποτελεί ιδεοληψία η αντίληψη ότι, όσο πιο πολλές κρατικές επιχειρήσεις παραγωγής έχουμε τόσο πιο κοντά στο σοσιαλισμό είμαστε! Το σίγουρο είναι ότι αυτό το κρατικίστικο μοντέλο που λειτούργησε στη χώρα μας μάλλον ευνόησε κάποιους λίγους, αλλά το καθολικό κοινωνικό συμφέρον σίγουρα όχι. 

Και ασφαλώς η παραγωγή, μεταφορά, εμπορία της ηλεκτρικής ενέργειας αποτελεί ένα αγαθό που χρειάζεται κανόνες και κρατική εποπτεία. Ο ΑΔΜΗΕ –τουλάχιστον στην φάση αυτή - να παραμείνει αυστηρά υπό δημόσιο έλεγχο, ώστε να προχωρήσει ομαλά η απελευθέρωση της αγοράς της ενέργειας σε όφελος των καταναλωτών των επιχειρήσεων και του δημόσιου συμφέροντος.

26-6-2014
Κώστας Χαϊνάς

*Η ανάρτηση δεν έχει ως σκοπό να προτείνει λύσεις για το μεγάλο θέμα της πολιτικής ενέργειας μιας χώρας. Είναι απλά κάποιες σκέψεις για το μεγάλο θέμα της επικαιρότητας.