Διαβάζουμε με ενδιαφέρον τις αναλύσεις για το θέμα
της δημιουργίας του τρίτου πόλου, που ο καθένας τον αποκαλεί όπως ο ίδιος τον
αντιλαμβάνεται. Κεντροαριστερά, σοσιαλδημοκρατία, χώρο του δημοκρατικού σοσιαλισμού,
δημοκρατική παράταξη και άλλα προσωνύμια που όμως δεν έχουν πολύ σημασία το πώς
ονομάζει κάποιος τον χώρο αλλά τι περιεχόμενο δίνει. Με τους όρους αυτούς όλοι
τον κατανοούμε, ως τον πολιτικό χώρο μεταξύ της Νέας Δημοκρατίας και του
ΣΥΡΙΖΑ. Σήμερα στον χώρο αυτό –αν θεωρήσουμε ότι ισχύει αυτό το σύστημα της
γραμμικής ταξινόμησης των πολιτικών δυνάμεων, από την αριστερά προς την δεξιά
το οποίο αμφισβητείται από πολλούς αναλυτές – υπάρχουν δύο πολιτικά κόμματα με
κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, το ΠΑΣΟΚ και η ΔΗΜΑΡ. Εκτός βουλής, υπάρχουν αρκετά
αξιόλογα μικρότερα κόμματα και ομάδες που δεν μπόρεσαν να μπουν στο βουλή στις
εκλογές του 2012, επιτροπές πρωτοβουλίας και επίσης αρκετοί δημοκρατικοί
πολίτες που είναι έξω από κόμματα και απογοητευμένοι από το σημερινό πολιτικό
κομματικό σύστημα, με αναζητήσεις και προβληματισμούς για την δημιουργία αυτού
του νέου τρίτου πόλου. Ένα κοινό σημείο
των περισσοτέρων, αν όχι όλων των αναλύσεων, και ταυτόχρονα ζητούμενο, είναι η
αναγκαιότητα συγκρότησης αυτού του χώρου, αλλά και ο τρόπος και η μέθοδος αυτής
της συγκρότησης στην σημερινή συγκυρία. Θέτονται επίσης πολλά ζητήματα για
συζήτηση όπως, με ποιες προϋποθέσεις, από ποιους, με ποιον/ποιαν ηγέτη, με ποια
πολιτική πλατφόρμα, με αποκλεισμούς ή χωρίς, με το παλιό πολιτικό προσωπικό που
πρωταγωνίστησε στο παρελθόν ή χωρίς αυτό κ.λ.π. Και στα θέματα αυτά, υπάρχουν
διαφορετικές προσεγγίσεις, με σημαντικές ή ασήμαντες διαφορές.
Πρώτον, η
πολιτική αναγκαιότητα συγκρότησης ενός τέτοιου χώρου. Υπάρχει τέτοια
αναγκαιότητα σήμερα ; Κάποιοι λένε
ότι δεν χρειάζεται ένας νέος πόλος, μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ. Την διαπίστωσή τους
αυτή την στηρίζουν στο εξής επιχείρημα. Ο χώρος αυτός έχει «εξανεμιστεί», μετά
την προσπάθεια της Νέας Δημοκρατίας για άνοιγμά της προς το κέντρο και τη συνεργασία
με το ΠΑΣΟΚ στην Κυβέρνηση και ο ΣΥΡΙΖΑ μετά την σημαντική στροφή της ηγεσίας
του στον ρεαλισμό. Άρα, δεν υπάρχει κάποια αναγκαιότητα συγκρότησης ενός
τέτοιου ενδιάμεσου χώρου, αφού καλύπτεται πολιτικά από τις δύο πολιτικά πιο
ισχυρές δυνάμεις μετά τις εκλογές του 2012. Τη Νέα Δημοκρατία και το ΣΥΡΙΖΑ.
Αυτός ο ισχυρισμός θεωρώ ότι έχει ασφαλώς κάποια βάση, αλλά δεν ισχύει. Και
αυτή η διαπίστωση στηρίζεται στα εξής, α)
δεν έχουν επιβεβαιωθεί μετά από εκλογές οι πολιτικοί συσχετισμοί που δείχνουν
οι δημοσκοπήσεις, δηλαδή δεν έχουμε κάποια οριστικά πολιτικά δεδομένα
πιστοποιημένα από τη βούληση των ελλήνων πολιτών, β) η πολιτική ζωή της χώρας διανύει μεταβατική φάση, δηλαδή υπάρχει
μεγάλη ρευστότητα στο πολιτικό σκηνικό, γ)
δεν έχει οριστικοποιηθεί η εικόνα, που θα μας δίνει με σαφήνεια τις πολιτικές
δυνάμεις στην μετά κρίση εποχή, δ)
προγραμματικά, καμιά από τις δύο αυτές δυνάμεις (ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ) δεν καλύπτει τις
σύγχρονες ανάγκες της χώρας από μια δημοκρατική μεταρρυθμιστική σκοπιά και
ιδιαίτερα τα θέματα μιας συνεπούς ευρωπαϊκής πορείας της χώρας στα πλαίσια της
δημοκρατικής ολοκλήρωσης της ΕΕ, ε) κανένα
από αυτά τα δύο κόμματα που προβάλλονται ως οι δύο πόλοι δεν θέλει να συγκρουστεί
αποφασιστικά με το διεφθαρμένο πελατειακό κομματικό σύστημα και να θέσει τις
βάσεις μιας ριζικής μεταρρύθμισης του Κράτους και της κοινωνίας μας. Η μεν ΝΔ μέσα από την Κυβερνητική
εμπειρία, κάνει πως αλλάζει τα πάντα, μένοντας όμως στο ίδιο σημείο-εκτός ίσως
κάποιων εξαιρέσεων- ειδικά κάποιων μεταρρυθμίσεων και αλλαγών που αποτελούν μνημονιακές
υποχρεώσεις, τις οποίες υλοποιεί υποχρεωτικά, αν και κουτσουρεμένες και πάντα
να παίζει καθυστερήσεις. Ο δε ΣΥΡΙΖΑ
έχει ένα πολύ θολό και αμφιλεγόμενο προγραμματικό πλαίσιο για να μπορέσει να
συμβιβάσει τις αντίθετες πολιτικές στρατηγικές που φιλοξενεί στις γραμμές του
και στην ηγεσία του, ενόψει κυβερνητικής εξουσίας (βλέπε τελευταία απόφαση ΚΠΕ).
Γεγονός που αποτελεί και θα αποτελεί την αχίλλειο πτέρνα του, που μαζί με τον
ασυγκράτητο λαϊκισμό του χαϊδεύοντας τους πάντες υποσχόμενος τα πάντα, ίσως αποτελέσουν
τους καθοριστικούς παράγοντες που θα του στερήσουν τελικά τα Κυβερνητικά
οφίτσια, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν κάποιες ψύχραιμες φωνές στις γραμμές του
με τις οποίες θα μπορούσες να συνεννοηθείς για κάποια ελάχιστα πράγματα και θα
μπορούσαν ασφαλώς να συμμετάσχουν στον κυοφορούμενο τρίτο πόλο. Τέλος δεν
περνάει απαρατήρητο ότι στις γραμμές του, βρήκαν καταφύγιο πολλά από τα γνωστά
και μη εξαιρετέα στελέχη του βαθέως ΠΑΣΟΚ, που ευελπιστούν μέσω του ΣΥΡΙΖΑ μια
ολική επαναφορά στο προνομιακό αμαρτωλό παρελθόν που ζούσαν αυτοί και οι
συντεχνίες που εκπροσωπούν. Γεγονότα που
αποδεικνύουν ότι κανένα από τα δύο αυτά κόμματα σήμερα, δεν ελκύει, πόσο μάλλον
να πείσει εκείνους τους πολίτες του δημοκρατικού, προοδευτικού τόξου, που
θέλουν η χώρα να πάρει οριστικό διαζύγιο με τις πρακτικές ενός αμαρτωλού
παρελθόντος και να θέσουν τις βάσεις της δημιουργίας ενός κανονικού,
δημοκρατικού ευρωπαϊκού Κράτους. Επίσης η χρησιμότητα ύπαρξης αυτού του
ενδιάμεσου τρίτου πόλου, αποδείχθηκε έμμεσα (με θετικό και αρνητικό τρόπο), από
τις εξελίξεις μετά τις εκλογές του Ιουνίου 2012, όταν βρεθήκαμε εμπρός σε
πολιτικό αδιέξοδο και η χώρα κινδύνευε να πέσει κυριολεκτικά στο γκρεμό.
Βάζοντας στην άκρη τις διαφορές τους τρία κόμματα κάνουν την υπέρβαση και συγκροτούν
την Κυβέρνηση εθνικής συνευθύνης, με καταλύτη αυτής της συνεργασίας την ΔημΑρ,
αφού τα άλλα δύο κόμματα –χωρίς ασφαλώς να ταυτίζονται- ήταν οι βασικοί
συνυπεύθυνοι για τα αδιέξοδα της χώρας. Χωρίς να αθωώνουμε ασφαλώς την αριστερά
κάθε απόχρωσης που έχει τις δικές της μικρότερες ευθύνες και τις
συνδικαλιστικές ελίτ που συνέβαλλαν με τις τακτικές τους και τις πολιτικές
τους, αφού δικαίωναν και στήριζαν κάθε διεκδίκηση και κάθε συντεχνιακό αίτημα
του παρελθόντος και κάποιοι συνεχίζουν και σήμερα. Η Κυβέρνηση αυτή για ένα
χρόνο, παρά τις αδυναμίες της, τις καθυστερήσεις της, τα λάθη της, μπόρεσε και
έφερε εις πέρας τον πρώτο και σημαντικότερο στόχο, που ήταν η σωτηρία της χώρας
από την πλήρη κατάρρευση (ο θετικός τρόπος). Στο δεύτερο στόχο που ήταν η Δημοκρατική
Μεταρρύθμιση, δεν κατάφερε και πολλά πράγματα, είτε γιατί οι πολιτικές
δυνάμεις που στήριζαν την Κυβέρνηση, αποδείχθηκαν ανώριμες και αδύναμες να
συνεργαστούν σε ένα ελάχιστο
δημοκρατικό πρόγραμμα (δεν συντάχθηκε ποτέ αφού αντικαταστάθηκε με τις
αερολογίες της προγραμματικής συμφωνίας), μέσα από αμοιβαίες υποχωρήσεις,
συνθέσεις και συμβιβασμούς, είτε γιατί δεν ήθελαν, είτε γιατί δεν μπορούσαν να
συγκρουστούν με τα ισχυρά συμφέροντα που προσπαθούν να κρατήσουν τη χώρα στο
παρελθόν, είτε για κάποιους άλλους λόγους. Η κατάσταση αυτή εκφράστηκε τελικά
και με την αντιφατική απόφαση αποχώρησης της ΔημΑρ από τη Κυβέρνηση (ο
αρνητικός τρόπος). Γιατί το ζητούμενο αυτής της Κυβερνητικής συνεργασίας, ήταν για ένα συγκεκριμένο μεταβατικό διάστημα,
να συνεργαστούν όλες οι δημοκρατικές δυνάμεις, για τη σωτηρία του τόπου. Αυτό
κάνουν σε όλες τις χώρες του κόσμου, όταν αντιμετωπίζουν μια έκτακτη κατάσταση,
όπως αυτή που πέρασε και περνάει σε ένα βαθμό η χώρα μας και σήμερα. Όλες οι δημοκρατικές
πολιτικές δυνάμεις βάζουν στην άκρη τις διαφορές τους και για ένα μεταβατικό
χρονικό διάστημα συνεργάζονται για τη σωτηρία της χώρας. Η ιστορία θα κρίνει τον καθένα και την κάθε πολιτική δύναμη για τη
στάση της, στα τρία αυτά χρόνια. Άρα, εάν ο τρίτος δημοκρατικός,
προοδευτικός πόλος ήταν συγκροτημένος και ενιαίος και προπαντός με ενιαία
στρατηγική, ίσως η Κυβερνητική συνεργασία και η προσπάθεια που έγινε να είχε καλύτερα
και πιο ολοκληρωμένα αποτελέσματα για τη χώρα και τους πολίτες. Το πρόβλημα
ασφαλώς δεν έχει κλείσει ακόμη και ίσως μια σοβαρή επιδείνωση κάποιων πραγμάτων
μας υποχρεώσει να ξαναδοκιμάσουμε μια Κυβερνητική συνεργασία ενός μεγάλου
συμβιβασμού, στο άμεσο μέλλον. Ελπίζουμε να αποδειχθούν πιο έτοιμες και πιο
ώριμες όλες οι δημοκρατικές, προοδευτικές δυνάμεις της χώρας.
Δεύτερον,
ποιες κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις θα μπορούσαν να συγκροτήσουν αυτόν τον
τρίτο πόλο ; Θα περιέγραφα ως εξής
τις κοινωνικές δυνάμεις που θα τους ενδιέφερε η συγκρότηση αυτού του τρίτου
πόλου, γιατί σήμερα μετά το κατακερματισμό
που έχει υποστεί η ελληνική κοινωνία, δεν μπορούμε να μιλάμε με όρους κοινωνικών
τάξεων και ταξικών συμφερόντων. Πολίτες,
που βλέπουν το μέλλον της χώρας σε μια ευρωπαϊκή προοπτική, που θεωρούν ότι η
κρίση έχει ασφαλώς ευρωπαϊκή και διεθνή διάσταση, αλλά οι ενδογενείς αιτίες,
δηλαδή οι παθογένειες
του Κράτους μας και της κοινωνίας μας, ήταν ο καθοριστικός παράγοντας που
κατέστησαν τη χώρα μας αδύναμο κρίκο και αυτές πρέπει να αντιμετωπίσουμε
αποφασιστικά. Πολίτες που θέλουν να
κατεδαφίσουμε το πελατειακό, κομματικό πολιτικό σύστημα, που καταδυναστεύει τη
κοινωνίας μας εδώ και δεκαετίες, εντός και εκτός του Κράτους. Πολίτες που θέλουν να εφαρμοστεί η
αξιοκρατία σε όλα τα επίπεδα του κράτους και της Κοινωνίας. Πολίτες που θέλουν ένα μικρό και φιλικό
προς τους πολίτες Κράτος με υπηρεσίες και λειτουργούς που θα αξιολογούνται
συνεχώς και θα σταματήσει το καθεστώς της ισοπέδωσης που ισχύει σήμερα και για
τους ίδιους. Πολίτες με δημοκρατικές
ευαισθησίες, ισότητα και αλληλεγγύη, που θέλουν να πληρώνουμε όλοι δίκαια τους φόρους
μας, που θέλουν ίδιες δυνατότητες πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας και ασφάλισης.
Πολίτες λοιπόν, που δεν θεωρούν ότι
κατέχουν την απόλυτη αλήθεια, που αμφισβητούν και αναζητούν, που ανέχονται τη
διαφορετικότητα του άλλου, που πείθονται και πείθουν μόνο με διάλογο και
επιχειρήματα, και προπαντός πολίτες που
πιστεύουν βαθειά ότι με δημιουργία και δουλειά εμείς οι ίδιοι θα βγάλουμε τη
χώρα μας από τα σημερινά αδιέξοδα και κανένας δεν θα μας σώσει εκτός από τον
εαυτό μας. Αυτοί οι πολίτες θα
συγκροτήσουν το νέο τρίτο δημοκρατικό πόλο του πολιτικού μας συστήματος.
Κανένας δεν αποκλείεται εξ ορισμού και κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει κάποιον
άλλον. Εγχειρήματα του τύπου ΠΑΣΟΚ και
άλλες δημοκρατικές δυνάμεις ή ΔημΑρ και συνεργαζόμενοι, θα αποτελέσουν καρικατούρες
του ζητούμενου τρίτου δημοκρατικού προοδευτικού πόλου και να μην επιχειρηθούν.
Και όποιο κόμμα, ομάδα, επιτροπή, φιλοδοξεί να πάρει μέρος σ’ αυτή τη
προσπάθεια, δεν έχει κανένα δικαίωμα να εκδίδει φιρμάνια για το ποιος μπορεί ή
δεν μπορεί να συμμετέχει στον πόλο αυτό, γιατί απλά κανένας δεν έχει εξουσιοδοτηθεί
γι αυτό. Ασφαλώς θα υπάρξουν καιροσκόποι και λαθρεπιβάτες του εγχειρήματος.
Όμως αν φτιάξουμε τις σωστές δομές και διαδικασίες και διασφαλίσουμε τη
δημοκρατία, το εγχείρημα δεν έχει να φοβάται από κανέναν αριβίστα ή
αλεξιπτωτιστή.
Τρίτον, με
ποιον τρόπο θα μπορούσαμε να προχωρήσουμε στην συγκρότηση αυτού του τρίτου
δημοκρατικού προοδευτικού τρίτου πόλου ; Δεν πιστεύω ότι θα έχουν ευοίωνες προοπτικές όσες προσπάθειες περιορισθούν
σε επίπεδο κορυφής, εάν δεν στηριχθούν και δεν γειωθούν με την κοινωνία των
πολιτών. Κάποια φανταχτερά ονόματα που ακούστηκαν από το παρελθόν, ακόμη και αν
είχαν μια καλύτερη παρουσία σε σχέση με κάποιους άλλους, ακόμη και αν λένε κάποια
σωστά πράγματα, δεν εκφράζουν τις ανάγκες του σήμερα, δεν αποτελούν την σωστή
απάντηση στο πολιτικό έλλειμμα του σήμερα, πέρα από το γεγονός ότι ορισμένοι απ’
αυτούς βαρύνονται στη συνείδηση ενός σημαντικού τμήματος των ενδιαφερόμενων
πολιτών για τον τρίτο πόλο, με σοβαρές ανεπάρκειες, καθυστερήσεις αλλά και
σοβαρά σκάνδαλα που σημάδεψαν τη θητεία τους. Άρα λοιπόν η όλη προσπάθεια
πρέπει να γίνει από τα κάτω. Με πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών, χωρίς
διαχωρισμούς και αποκλεισμούς. Με άλλα λόγια εφόσον υπάρχουν οι προϋποθέσεις το
επόμενο διάστημα, αν δούμε να ξεδιπλώνονται πρωτοβουλίες πολιτών απ’άκρη σε
άκρη της χώρας για να συζητήσουμε και να συγκροτήσουμε ομάδες πρωτοβουλίας για
τον τρίτο πόλο, θα έχουμε ενδείξεις ότι βρισκόμαστε στο σωστό δρόμο. Αυτό το
κύμα των πρωτοβουλιών στην πορεία μπορεί να κορυφωθεί και με πανελλαδικές
συναντήσεις και συζητήσεις, ακόμη και με τη συγκρότηση ενός πανελλαδικού
σώματος. Αυτές οι διαδικασίες δεν προϋποθέτουν ασφαλώς την άμεση διάλυση των
υπαρχόντων πολιτικών κομμάτων που βρίσκονται στον ενδιαφερόμενο δημοκρατικό,
προοδευτικό τόξο. Τα υπάρχοντα κόμματα στη φάση αυτή, μπορούν να συμβάλλουν
δημιουργικά στις ανοικτές στην κοινωνία πολιτικές διαδικασίες που θα
ξεδιπλωθούν, χωρίς ηγεμονισμούς και καπελώματα. Όσο για το θέμα της ηγεσίας δεν
χρειάζεται να αδημονούμε και να προκαθορίζουμε ονόματα και ρόλους. Θα
αντιμετωπισθεί στη διαδικασία της συγκρότησης του φορέα. Στην πρώτη φάση που θα
αποτελεί ίσως ένα σχήμα που θα περιέχει κόμματα, ομάδες, επιτροπές πρωτοβουλίας
κ.λ.π. μπορεί να είναι μια συλλογική έκφραση. Στην πορεία και εφόσον
εμπεδώνεται η εμπιστοσύνη και η συνοχή του σχήματος, θα βρούμε τον καλύτερο
τρόπο να αναδείξουμε την ηγεσία του σχήματος, από τους καλύτερους και
ικανότερους πρωταγωνιστές του εγχειρήματος.
Η υπόθεση του εγχειρήματος της συγκρότησης
του τρίτου δημοκρατικού προοδευτικού πόλου, μπορεί να έχει προοπτική μόνο αν
είναι και μείνει υπόθεση της κοινωνίας των πολιτών.
12-9-2013
Κώστας Χαϊνάς
