Το
τσιμεντάδικο – όπως αποκαλούμε το εργοστάσιο της Χαλκίδας ανεξάρτητα ποια
εταιρία το είχε και το διαχειριζόταν – έκλεισε! Όταν το έμαθε η κοινωνία της
πόλης ένα υπόκωφο βουητό ξεχύθηκε απ’ άκρη σε άκρη σ’όλη τη πόλη. Όλοι το
περιμέναμε κάποια στιγμή αλλά κανένας μας δεν ήθελε να το πιστέψει. Ένα εργοστάσιο ταυτισμένο με τη ζωή της
πόλης της Χαλκίδας! Από το 1926 έως σήμερα, από το εργοστάσιο πέρασαν πάνω από τέσσερις
γενιές Χαλκιδέων. Κάποιες από τις γενιές αυτές δούλεψαν σε άθλιες συνθήκες
δουλειάς. Και οι επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην πόλη από τη λειτουργία του
τσιμεντάδικου, ήταν πολύ σοβαρές. Ποιος δεν θυμάται τους αγώνες κατά της τσιμεντόσκονης.
Τις καταστροφές στο «Μεγάλο Βουνό» και τις επιπτώσεις στον αρχαίο ναό της
Αυλίδειας Αρτέμιδας. Όμως ταυτόχρονα
ήταν η επιχείρηση που άφηνε στην τοπική κοινωνία(και όχι μόνο) κάθε μήνα, το
μεγαλύτερο εθνικό εισόδημα από όλες τις άλλες μαζί. Οι εργαζόμενοι του
απολάμβαναν διαχρονικά τους καλύτερους μισθούς και τα μεγαλύτερα εφάπαξ.
Χιλιάδες οικογένειες της πόλης είτε άμεσα είτε έμμεσα ζούσαν από την λειτουργία
του τσιμεντάδικου. Οι μαγαζάτορες της πόλης μόλις διάβαινε ένας τσιμεντάς
την πόρτα τους, ήξεραν ότι θα τους έκανε το καλύτερο τζίρο από κάθε άλλον
πελάτη τους.
Όμως όπως όλα τα καλά πράγματα έχουν κάποιο τέλος έτσι και το
τσιμεντάδικο της Χαλκίδας έκλεισε τον κύκλο του. Ή μάλλον εδώ και αρκετά χρόνια
είχε κλείσει τον κύκλο του. Όσοι θυμούνται
ότι κάποτε η μονάδα αυτή απασχολούσε χιλιάδες θέσεις εργασίας και είχε
καταλήξει τελευταία με 236 εργαζόμενους να ποτίζουν το γρασίδι και να βάφουν
λαμαρίνες και τοίχους, είχαν καταλάβει εδώ και χρόνια ότι η μονάδα δεν είχε και
πολλά ψωμιά. Απλά η κρίση συνετέλεσε να επιταχυνθούν οι διαδικασίες, αλλά
εδώ και χρόνια είχε φανεί ότι η μονάδα οδηγούνταν προς το τέλος του. Τώρα αν
κάποιοι πολιτικοί ή αυτοδιοικητικοί εξεπλάγησαν με την εξέλιξη, είτε δεν ξέρουν
τι τους γίνεται είτε μας δουλεύουν. Η διοίκηση της πολυεθνικής Lafarge αποφάσισε να κλείσει το ένα από τα τρία εργοστάσια παραγωγής τσιμέντου
που έχει στην Ελλάδα, επικαλούμενη την μεγάλη κάμψη του κατασκευαστικού κλάδου
στη χώρα μας. Οι μόνοι που δεν αιφνιδιάστηκαν από την απόφαση αυτή είναι οι
ίδιοι οι εργαζόμενοι του τσιμεντάδικου, αφού εδώ και πάνω από ένα χρόνο,
ουσιαστικά το εργοστάσιο είχε σταματήσει την παραγωγική του λειτουργία. Κάποιοι
άλλοι βγήκαν με βαρύγδουπες ανακοινώσεις να καταγγείλουν το κλείσιμο ως μια
διαδικασία συνομωσίας. Ακόμη, ότι το κλείσιμο αποτελεί μνημονιακή επιλογή (!)
ακούσαμε από κάποιον ευφάνταστο. Το
πρόβλημα όμως είναι ότι όλοι αυτοί οι κύριοι υπεύθυνοι για την περιφερειακή
ανάπτυξη, δηλαδή η τοπική και περιφερειακή πολιτική μας ελίτ, όχι μόνο δεν
καταλαβαίνουν γιατί κλείνουν οι επιχειρήσεις, αλλά το βασικό πρόβλημα είναι ότι
δεν κάνουν τίποτα για την εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων μιας βιώσιμης ανάπτυξης.
Έτσι περιορίζονται στη μοιρολατρία, καταγγέλλοντας τα μονοπώλια και τις
πολυεθνικές, άντε και το μνημόνιο, τους κακούς ξένους και τη Μέρκελ. Στην
περίπτωση μας βέβαια το εργοστάσιο ανήκει στην Γαλλική Lafarge, αλλά εδώ θα κολλήσουμε;
Κάτι θα βρούμε να πούμε και για τον Ολαντρέου...
Είναι αλήθεια ότι η Χαλκίδα και γενικότερα η περιοχή μας έχει
χτυπηθεί ιδιαίτερα από την από-βιομηχάνιση. Μεγάλες παραγωγικές μονάδες από το τέλος της δεκαετίας του ογδόντα και
μέχρι σήμερα κλείνουν η μία μετά την άλλη. Οι αιτίες που κλείνουν οι
βιομηχανίες είναι πολλές. Συνδέονται με τις γενικότερες οικονομικές συνθήκες
που επικρατούν σε μια αγορά. Έχουν να κάνουν με τη θέση της χώρας στο διεθνή
καταμερισμό εργασίας. Συνδέονται με τις στρατηγικές επιλογές και τα συμφέροντα
των μεγάλων πολυεθνικών ομίλων, οι οποίοι σκέφτονται παγκόσμια, θέλοντας να
διασφαλίσουν την οικονομική τους βιωσιμότητα και τα κέρδη τους, από έναν πλέον
αδυσώπητο παγκόσμιο ανταγωνισμό, χωρίς σύνορα και πατρίδες. Έτσι η μετατόπιση των βιομηχανικών –
παραγωγικών υποδομών προς ανατολάς είναι μια διαδικασία που έχει ξεκινήσει εδώ
και πολλά χρόνια. Αναζητώντας φτηνότερο εργατικό δυναμικό και πρώτες ύλες,
μεγάλες πολυεθνικές μετακόμισαν ολόκληρους παραγωγικούς τομείς σε χώρες της άπω
ανατολής και την Κίνα. Αυτή η τάση θα ενταθεί στο μέλλον, όταν τα
δισεκατομμύρια των Κινέζων και των Ινδών θα βιομηχανοποιούνται, δηλαδή το
εργατικό τους δυναμικό θα αποκτά το ελάχιστο τεχνολογικό και μορφωτικό επίπεδο
που απαιτεί η σύγχρονη βιομηχανική παραγωγή και ολόκληρη η Ευρώπη απειλείται
από την μετανάστευση αυτή, μετατρεπόμενη σε μια Ήπειρο με μικρό δευτερογενή
τομέα παραγωγής. Όσο λοιπόν δεν βλέπουμε αυτή την τάση και δεν προετοιμαζόμαστε
τόσο θα μένουμε με το στόμα ανοικτό, όταν κάποια βιομηχανία θα κλείνει και
εμείς θα παραμένουμε απροετοίμαστοι.
Και η απάντηση βέβαια στο πρόβλημα αυτό της ανάπτυξης δεν
μπορεί να δοθεί αποσυρόμενοι στο εθνικό μας καβούκι. Ο Πωλ Κρούγκμαν ο νομπελίστας οικονομολόγος έπεσε έξω στις προβλέψεις
του για την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, γιατί ανάλυε την κατάσταση στενά
οικονομικά και όχι γεωπολιτικά. Εκτιμώ ότι και στην περίπτωση της Κύπρου θα
πέσει έξω για τον ίδιο λόγο. Μπορεί να έχει δίκιο για το ατελές του ευρώ
και τα δημοκρατικά ελλείμματα της
Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι αυτά που μας δημιουργούν πρόσθετες δυσκολίες
σήμερα, αλλά δεν έχει πάρει υπόψη του στις αναλύσεις του, την πολιτική διάσταση
της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ότι, δηλαδή σήμερα ο κάθε πολίτης της ευρωπαϊκής
Ηπείρου, παρά την ενίσχυση του ευρωσκεπτικισμού, κατανοεί ότι η απάντηση στη
παγκόσμια κρίση δεν μπορεί να την δώσει μόνος του, κλεισμένος στα εθνικά του
σύνορα. Ακόμη και η Γερμανία η
ισχυρότερη οικονομία της Ευρωζώνης και του κόσμου ολόκληρου, είναι πολύ μικρή
στα πλαίσια του παγκόσμιου οικονομικού γίγνεσθαι. Ο κάθε ευρωπαίος πολίτης
παρά τις απογοητεύσεις του, καταλαβαίνει ότι και στο πρόβλημα της κρίσης και
της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης τον αγώνα πρέπει να τον δώσει στα πλαίσια
μιας ευρύτερης ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ασφαλώς
αλλάζοντας πολλά πράγματα, μετασχηματίζοντας δημοκρατικά το ευρωπαϊκό
οικοδόμημα. Φέρνοντας τους λαούς στο προσκήνιο των Ευρωπαϊκών εξελίξεων και
αλλαγών και αντικαθιστώντας τις ευρωπαϊκές γραφειοκρατίες με εκλεγμένα όργανα,
δίνοντάς τους δημοκρατική νομιμοποίηση.
Και ασφαλώς δεν μπορούμε να περιμένουμε πότε θα αλλάξει το
ευρωπαϊκό οικοδόμημα για να δράσουμε. Και αλλάζοντας πράγματα στη χώρα μας
βοηθάμε να αλλάξουν και οι θεσμοί στην ΕΕ. Κάνουμε ένα μεγαλύτερο βήμα προς τη
δημοκρατική ομόσπονδη Ευρώπη. Χρειάζονται πολλά να γίνουν στη χώρα μας,
ανεξαρτήτως μνημονίου. Είναι θλιβεροί
όσοι πολιτικοί κρύβονται πίσω από την τρόικα και το μνημόνιο, καθυστερώντας
σοβαρές μεταρρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν στο Κράτος, στις υπηρεσίες, παντού.
Πράγματα που έπρεπε να γίνουν εδώ και χρόνια
Ήδη έχουμε καθυστερήσει κάποιες δεκαετίες στη χώρα μας αφήνοντας να
κυριαρχεί ένα σπάταλο κομματικό πελατειακό σύστημα. Σήμερα πρέπει ως κοινωνία
να στηρίξουμε και να επιβάλλουμε τις απαραίτητες δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Μεταρρυθμίσεις που θα το αλλάξουν και θα το
μετατρέψουν σε ένα μικρό, ευέλικτο, επιτελικό, φιλικό στο πολίτη Κράτος.
Που θα βοηθήσει να απελευθερωθούν οι παραγωγικές δυνατότητες της χώρας μας.
Χωρίς γραφειοκρατικά εμπόδιο, αφαιρώντας κάθε δυνατότητα διαφθοράς και
διαπλοκής με κρατικούς υπαλλήλους και υπηρεσίες. Εφαρμόζοντας τις απλές αρχές
της διαφάνειας και την ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, εκμηδενίζοντας τις προσωπική
επαφή του πολίτη με τον υπάλληλο του Κράτους.
Και στο θέμα μιας βιώσιμης ανάπτυξης μπορούμε να κάνουμε
πολλά ως πολιτικό σύστημα, αντί να τριγυρνάμε δεξιά και αριστερά μοιρολογώντας.
Να δούμε ποια είναι τα στρατηγικά μας πλεονεκτήματα σε κάθε τομέα και να
υποστηρίξουμε κάθε αναπτυξιακή πρωτοβουλία. Με αποφυγή των μονοκαλλιεργειών του
παρελθόντος. Με κίνητρα και στήριξη των επιχειρηματικών πρωτοβουλιών. Δεν μπορεί ένας νέος άνθρωπος να ανοίγει
μια μικρή επιχείρηση και με την πρώτη μέρα να τον πνίγουν οι ασφαλιστικές και
οι φορολογικές υποχρεώσεις. Για τα πρώτα χρόνια απαλλαγή των νέων
επιχειρηματιών από ασφαλιστικές και φορολογικές υποχρεώσεις. Τα προγράμματα του
ΕΣΠΑ, έτσι όπως οργανώνονται τις νέες τουλάχιστον επιχειρήσεις αντί να τις
βοηθούν τις βουλιάζουν, αφού για να
υλοποιήσουν ένα επενδυτικό έργο π.χ. 100.000 € επιχορηγούνται με 40.000 €
περίπου, αλλά πρέπει να διαθέσουν ή να δανειστούν τουλάχιστον το υπόλοιπο
60.000 € και επιπλέον το ΦΠΑ 23.000 €. Για μια παλιά επιχείρηση που θέλει να
υλοποιήσει μια επένδυση αυτής της τάξεως και έχει κάποια αποθεματικά κεφάλαια,
ίσως αυτός ο τρόπος επιχορήγησης να είναι ένας καλός τρόπος ενίσχυσης. Για τους
νέους όμως επιχειρηματίες είναι καλύτερο να τους διατίθεται ένα μικρό ποσό της
τάξεως των 30.000 € – 50.000 € για τα πρώτα έξοδα εγκατάστασης και να τυγχάνουν
κάποιας φορολογικής και ασφαλιστικής απαλλαγής για τα πρώτα χρόνια λειτουργίας
της επιχείρησής τους. Δηλαδή να ενισχύσουμε την απασχόληση αντί να επιδοτούμε την
ανεργία. Να διαθέσουμε δημόσια και εκκλησιαστική γη και χωράφια που αργούν, για
να καλλιεργήσουν νέες και δυναμικές καλλιέργειες. Να δώσουμε ως πολιτεία τα κατάλληλα εφόδια για να ξεκινήσουν. Να
διοργανώσουμε μικρά σεμινάρια εξειδικευμένης επαγγελματικής κατάρτισης για
αγροτικές καλλιέργειας ανά νομό, ανάλογα με τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της
κάθε περιοχής. Να δώσουμε κίνητρα σε ανέργους να στήσουν μικρές συνεργατικές
βιοτεχνίες μεταποίησης αγροτικών προϊόντων γύρω από τις πόλεις, με καινοτομία
και εξωστρέφεια. Να αξιοποιήσουμε τα
πολλά βιομηχανικά «κουφάρια» της περιοχής Χαλκίδας για να εγκατασταθούν νέες
επιχειρήσεις που θα στηθούν από ανέργους με ελάχιστο τίμημα. Ο νομός της
Εύβοιας έχει πολλές δυνατότητες ανάπτυξης του εναλλακτικού τουρισμού. Αξιοποιώντας
τις απέραντες φυσικές ομορφιές των βουνών της και των ακτών της, μπορεί να
μετατραπεί πολύ γρήγορα σε ένα δυναμικό κέντρο ποιοτικού και εναλλακτικού
τουρισμού. Ο ορειβατικός και
αναρριχητικός τουρισμός, ο ιαματικός και ιατρικός τουρισμός, ο αγροτουρισμός
μπορούν να αποτελέσουν εναλλακτικές επιλογές νέων ανθρώπων που θέλουν να
επιχειρήσουν σε μια βιώσιμη και αειφόρο ανάπτυξη. Η πράσινη και η κοινωνική
επιχειρηματικότητα μπορούν να αποτελέσουν βασικά εργαλεία για μια ολοκληρωμένη
απάντηση στην κρίση και στην απασχόληση.
Για το θέμα του τσιμεντάδικου καταθέτω μια δημόσια πρόταση,
για διαβούλευση και περαιτέρω επεξεργασία από τους αιρετούς μας τοπικούς
άρχοντες αλλά και από τους εργαζόμενους. Δυστυχώς εκτιμώ ότι δεν υπάρχουν
περιθώρια επαναλειτουργίας της επιχείρησης με τη μορφή και την παραγωγική
δραστηριότητα του παρελθόντος. Στη βάση
αυτής της εκτίμησης να εξετασθούν σε συνεργασία με την διοίκηση της
επιχείρησης, εάν υπάρχουν οι δυνατότητες εκμετάλλευσης και διαχείρισης του
χώρου με την ανάπτυξη κάποιων άλλων εναλλακτικών δραστηριοτήτων. Για
παράδειγμα θα μπορούσε να μετατραπεί σε ένα βιομηχανικό μουσείο στο οποίο θα
μπορούσαν να παρουσιάζονται εκθέματα της βιομηχανικής ιστορίας της Χαλκίδας.
Αυτό σε συνδυασμό με την ύπαρξή σε μόλις λίγα μέτρα από το εργοστάσιο του
αρχαίου ναού της Αυλίδειας Αρτέμιδας, θα μπορούσαν να αναπτυχθούν τουριστικές και
περιηγητικές δραστηριότητες στην ευρύτερη περιοχή, με κέντρο το χώρο του
εργοστασίου. Με την δημιουργία ενός
μεγάλου αρχαιολογικού πάρκου σε όλη την περιοχή της Αυλίδας. Με μονοπάτια
που θα αναδείξουν τους αρχαίους τόπους και τις αρχαίες διόδους της περιοχής,
μέχρι τα κυκλώπεια τείχη που βρίσκονται στην κορυφή του «Μεγάλου Βουνού» με την
καταπληκτική θέα. Με την δημιουργία αρχαίου θεάτρου αφιερωμένο στην Αυλίδεια Αρτέμιδα.
Με την δημιουργία μουσείου…
Πολλά μπορούν να γίνουν. Αρκεί να υπάρξει πολιτική
βούληση, αποφάσεις, συμμετοχή και έλεγχος από την κοινωνία και τους πολίτες. Και οι εργαζόμενοι θα
μπορούσαν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην κατεύθυνση αυτή. Αναλαμβάνοντας
πρωτοβουλία και συστήνοντας και οι 236 που βρέθηκαν στο δρόμο, μια Κοινωνική
επιχείρηση (συνεταιρισμό), η οποία θα αναλάβει να διαχειριστεί και να
υλοποιήσει όλες αυτές τις ιδέες και άλλες που θα κατατεθούν, ως εργαζόμενοι οι
ίδιοι στις δραστηριότητες αυτές. Υπάρχουν και σοβαρές προϋποθέσεις
χρηματοδότησης όλων των έργων αυτών και των υποδομών που θα απαιτηθούν από τον
τομέα του πολιτισμού και του περιβάλλοντος του Περιφερειακού Προγράμματος
Στερεάς Ελλάδας (ΕΣΠΑ). Έτσι θα
σταματήσουν κάποιοι να μοιρολατρούν στο όνομα των εργαζομένων και των χαμένων
θέσεων εργασίας και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι θα πάρουν την υπόθεση στα χέρια
τους.
Χαλκίδα 30-3-2013
Κώστας Χαϊνάς
