Μετά το κουρνιαχτό που σήκωσαν οι πρώτες αντιδράσεις
για την πρόταση του Eurogroup, το
ΟΧΙ της Κυπριακής Βουλής και τα καριοφίλια των Ελλήνων που θεωρούν την στάση
της Κύπρου ως υπόδειγμα που θα έπρεπε να ακολουθήσουμε και στην Ελλάδα,
μπορούμε με ψυχραιμία να αναλύσουμε τα δεδομένα όπως διαμορφώνονται και να
προσπαθήσουμε όχι να συμβουλεύσουμε τους Κυπρίους, οι οποίοι εκτιμώ μετά τις
πρώτες συναισθηματικές αντιδράσεις τους θα βρουν τελικά τον δρόμο τους, στα
πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Περισσότερο το σημείωμα αυτό με αφορμή το
πρόβλημα της Κύπρου, θα επιδιώξει να αναδείξει τις βασικές πλευρές που
συνδέονται με τις ενδογενείς αιτίες της κρίσης και τις προτεινόμενες λύσεις για
το ξεπέρασμά της.
Α.
Παράγοντες γεωστρατηγικοί
Η Κύπρος –και η Ελλάδα ασφαλώς - βρίσκεται σε ένα
πολύ ευαίσθητο σημείο, ανάμεσα στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή, το Ισραήλ, την
Τουρκία και την Ρωσία, δυνάμεων που έχουν σημαντικό ενδιαφέρον για τα
τεκταινόμενα στην περιοχή. Αν προσθέσουμε και την υπόθεση των υδρογονανθράκων,
τότε το πρόβλημα της Κύπρου αποκτά μια γεωστρατηγική σημασία για τεράστια
συμφέροντα που εμπλέκουν τις σημαντικότερες δυνάμεις της υφηλίου! Και όταν στον
βάλτο μαλώνουν τα βουβάλια, την πληρώνουν τα βατράχια, σύμφωνα με τη γνωστή
ρήση. Άρα λοιπόν όσοι δεν παίρνουν υπόψη τους τα συμφέροντα και τις συμμαχίες
που διαμορφώνονται σ’αυτόν τον ευαίσθητο χώρο της Μεσογείου, θα κάνουν
τουλάχιστον λάθος. Ένα παράδειγμα είναι πολύ χαρακτηριστικό. Κάποιοι νόμιζαν –και
ίσως νομίζουν ακόμη- ότι η Κύπρος θα σωθεί από τους Ρώσους. Όμως οι τελευταίες
εξελίξεις δείχνουν ότι δεν είναι έτσι τα πράγματα. Και αν αυτό γίνει, θα γίνει
μόνο εάν η Κύπρος μετατραπεί σε ένα ακίνητο αεροπλανοφόρο των Ρώσων (ή των
Αμερικάνων-Ισραηλινών αν θέλετε) και παραδώσουν και τα κλειδιά των
υδρογονανθράκων. Επίσης ξεχνούν ότι η
Ρωσία είναι ο βασικός ενεργειακός προμηθευτής της Γερμανίας και συνολικά της
Ευρώπης και αντίστροφα η Ρωσία είναι ο βασικός πελάτης της Γερμανίας και της
Ευρώπης σε τεχνογνωσία και τεχνολογία. Σε κάθε περίπτωση η Ρωσία θα
συμμετέχει σε κάποιο σχέδιο βοήθειας της Κύπρου, στα πλαίσια όμως της
Ευρωπαϊκής Ένωσης. Άρα οι όποιες λύσεις δεν μπορούν να αναζητηθούν έξω από το
πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όποιος το αγνοεί αυτό και ελπίζει σε κάποιες
άλλες λύσεις, θα συνεχίσει να κάνει λάθη.
Β.
Ενδογενείς παράγοντες της κρίσης
Το πρόβλημα της Κύπρου δεν μοιάζει σχεδόν
καθόλου με το πρόβλημα της Ελλάδας. Η Κύπρος δεν αντιμετώπιζε κυρίαρχα, ούτε μεγάλο
δημοσιονομικό έλλειμμα, ούτε τεράστιο χρέος όπως η Ελλάδα (Πίνακας 1). Κυρίως
το πρόβλημά της ήταν στις Τράπεζες της, οι οποίες αποτελούν το 700% του ΑΕΠ της
Κύπρου, δηλαδή έχουμε ένα υπερτροφικό τραπεζικό σύστημα που δεν βασίζεται στην
πραγματική οικονομία. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το εξής στοιχείο. Ενώ έχουν 70 δις. € περίπου καταθέσεις
έχουν χορηγήσει πάνω από 720 δις. € δάνεια σε ιδιώτες και επιχειρήσεις, τα
οποία βέβαια οδηγήθηκαν στο νέο Ελντοράντο της Κύπρου, δηλαδή το Real Estate και όχι
μόνο. Το μεγάλο τμήμα αυτών των
δανείων είναι μη εξυπηρετούμενο με αποτέλεσμα από το 2011 οι Κυπριακές Τράπεζες
και κυρίως η «Λαϊκή» και η «Τράπεζα Κύπρου» δηλαδή οι δύο μεγαλύτερες, να
μείνουν από ρευστότητα και χωρίς τη χρηματοδότηση του ευρωπαϊκού μηχανισμού ρευστότητας
της ΕΚΤ (ELA), ο οποίος έχει χορηγήσει
μέχρι σήμερα οκτώ δις. ευρώ (8 δις. €) στις Κυπριακές Τράπεζες, θα είχε
καταρρεύσει εδώ και μήνες. Ουσιαστικά
δηλαδή οι Κυπριακές Τράπεζες και κυρίως οι δύο μεγάλες, έχουν χρεοκοπήσει από
το 2011 και σε αυτό συνετέλεσε όχι μόνο τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια που
είναι ο κύριος παράγοντας, αλλά σε ένα βαθμό και το PSI της Ελλάδας,
το γνωστό «κούρεμα» του ελληνικού χρέους που όλοι θέλαμε και ακόμη θέλουμε.
(Πρέπει όμως να ξέρουμε ότι, ένα «κούρεμα» κάποιου χρέους μιας χώρας, έχει
επιπτώσεις όχι μόνο στις Γερμανικές Τράπεζες, αλλά και στις υπόλοιπες Τράπεζες,
σε ασφαλιστικά Ταμεία, σε απλούς πολίτες μικρούς ομολογιούχους και δεν είναι
τόσο απλό θέμα όπως το εμφανίζουν κάποιοι λαϊκιστές…). Απλά το Κυπριακό
πολιτικό σύστημα και ο πρόεδρος Χριστόφιας καθυστερούσε τις διαδικασίες
επίλυσης του προβλήματος, προφανώς αναμένοντας τις επερχόμενες εκλογές του
2013, ώστε να παραδώσει την «καυτή» πατάτα της χρεοκοπίας στον Αναστασιάδη και
έτσι ακριβώς έγινε. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας της Κυπριακής οικονομίας
αποτελούσε τον στρατηγικό τομέα της ανάπτυξής της. Όμως τα θεμέλια ήταν σαθρά, γιατί βασικά στηριζόταν στις καταθέσεις
ρωσικών και ουκρανικών ολιγαρχών και σε άλλους καταθέτες οι οποίοι απολάμβαναν
ένα όχι και τόσο ευκαταφρόνητο επιτόκιο καταθέσεων(περίπου 6%) και τα κέρδη που
έχουν αποκομίσει όλα τα προηγούμενα χρόνια δεν είναι καθόλου αμελητέα. Δηλαδή για να το πούμε με άλλα λόγια σε ένα
βαθμό η Κύπρος αποτελούσε έστω και στην άκρη της Ευρώπης ένα «πλυντήριο» σε
μεγάλο βαθμό μαύρου χρήματος και όποιος αγνοεί αυτήν την παράμετρο πάλι θα
κάνει λάθος. Και δεν μιλάμε από κάποια ηθικολογική σκοπιά, αλλά από καθαρά
πολιτική. Γιατί για παράδειγμα στην Ευρώπη υπάρχουν και άλλα νόμιμα «πλυντήρια»
που κατοικοεδρεύουν στην καρδιά της Ευρώπης, όπως το Λουξεμβούργο ή η Ελβετία. Η διαφορά όμως είναι ότι αυτές οι χώρες δεν
έχουν δημόσιο χρέος, δεν έχουν έλλειμμα και κυρίως δεν απευθύνθηκαν στην
Ευρωπαϊκή Ένωση για να σώσει τις Τράπεζές τους! Ενώ η Κύπρος ζήτησε επίσημα
την βοήθεια της ΕΕ για να σώσει τις καταρρέουσες Τράπεζες της. Και είναι
τουλάχιστον αφελές να υποστηρίξει κάποιος ότι οι Ευρωπαίου θα έβαζαν τα λεφτά
τους για να σώσουν το Τραπεζικό σύστημα της Κύπρου χωρίς να έβαζαν όρους, όσο
και αλληλέγγυοι και να είναι. Και περισσότερο αφελές είναι, εάν κάποιοι
πίστευαν ότι οι Ευρωπαίοι θα έβαζαν τα λεφτά τους στην Κύπρο για να σώσουν τις
καταθέσεις των Ρώσων εκατομμυριούχων.
Έτσι λοιπόν με βάση τα συγκεκριμένα
δεδομένα μάλλον καταλήγω ότι η αρχική πρόταση του Eurogroup, ήταν η περισσότερο συμφέρουσα για την
Κύπρο, εάν βεβαίως εξαιρούσαν την
εισφορά όσων έχουν καταθέσεις κάτω από 100.000 €, έτσι όπως ισχύει σε όλη την
ΕΕ και έτσι όπως ήταν η αρχική πρόταση, αλλά μετά την επιμονή της Κυπριακής
πλευράς (προφανώς για να μην δυσαρεστήσουν τους μεγαλοκαθέτες των Τραπεζών
τους), η τελική πρόταση συμπεριέλαβε και αυτούς. Τι ακριβώς πρότειναν οι
ευρωπαίοι εταίροι, στο πρόβλημα ρευστότητας των Κυπριακών Τραπεζών, που
εκτιμήθηκε στο ύψος των 17 δις. ευρώ ; Για
να σωθούν οι Κυπριακές Τράπεζες εμείς (η ΕΕ), θα βάλουμε τα 10 δις. ευρώ και τα
υπόλοιπα 7 δις. ευρώ (με ακρίβεια 5,8 δις. €) θα τα συνεισφέρουν οι καταθέτες
των Κυπριακών Τραπεζών, γιατί εάν τις αφήσουμε να χρεοκοπήσουν κινδυνεύουν να
τα χάσουν όλα. Και λέω ότι η πρόταση αυτή ήταν η πιο συμφέρουσα για όλους
(για την Κύπρο και για τους καταθέτες), γιατί είτε εφαρμοζόταν η διασφάλιση των
καταθετών κάτω από 100.000 € -περισσότερο αυτό χρειαζόταν να διασφαλιστεί για
λόγους αρχής, αφού αφορά Ευρωπαϊκό κεκτημένο- είτε όχι, η εισφορά («κούρεμα»
καταθέσεων αν θέλετε) που θα υποχρέωναν τους καταθέτες των Κυπριακών Τραπεζών, δεν ήταν περισσότερο από τους τόκους τριών
(3) ετών (Πίνακας 2). Και αυτό δεν το βλέπω και πολύ άδικο. Γιατί κάτω από
κανονικές συνθήκες, δηλαδή εάν εφαρμοζόταν η βασική αρχή της καπιταλιστικής
οικονομίας –όταν χρεοκοπεί μια επιχείρηση κλείνει – τότε και στην περίπτωση των
Τραπεζών αφού χρεοκόπησαν, κλείνουν και τότε όχι απλά θα έχαναν μόνο τους
τόκους τριών ετών, αλλά όλο τους το κεφάλαιο!
Όμως όπως είναι γνωστό σε καμιά χώρα δεν εφαρμόζουν τους νόμους του
καπιταλισμού (ακόμη και στη μητρόπολη του καπιταλισμού τις ΗΠΑ), έρχονται τα
Κράτη και σώνουν τις χρεοκοπημένες Τράπεζές τους, φορολογώντας βέβαια τους
πολίτες τους. Και αυτό θα γίνει και με
τις Κυπριακές Τράπεζες, γιατί τα 10 δις. που θα δώσουν οι Ευρωπαϊκές Χώρες δεν
θα τα βρούν ασφαλώς στο δρόμο, από τους φορολογούμενους των χωρών τους θα τα
πάρουν. Απορία βέβαια δημιουργούν οι αντιδράσεις κάποιων αριστερών κομμάτων
(στην Ελλάδα αναφέρομαι ασφαλώς), τα οποία επαναστάτησαν γιατί θα εισφέρουν οι
πλούσιοι καταθέτες (δεν μπορώ να χαρακτηρίσω διαφορετικά όσους έχουν καταθέσεις
άνω των 100.000 €), σε ένα τμήμα του κόστους διάσωσης του Τραπεζικού συστήματος
της Κύπρου. Εκτός εάν νομίζουν ότι έτσι υπερασπίζονται καλύτερα τους φτωχούς
εργαζόμενους, συνταξιούχους και ανέργους που λένε ότι εκπροσωπούν, που όμως από
όσο γνωρίζω δεν έχουν ούτε ένα ευρώ καταθέσεις, αλλά θα καλεστούν μέσα από τη
φορολογία να συμβάλλουν στην ανακεφαλαιοποίηση των Τραπεζών (!) και εδώ στην
Ελλάδα και στην Κύπρο. Μήπως δεν έχουν πληροφορηθεί την εμπειρία της Ισλανδίας,
-αν και σε άλλες συνθήκες- στην οποία χρεοκόπησαν οι Τράπεζές της, αλλά το
κόστος το πλήρωσαν οι μεγαλο-καταθέτες των Τραπεζών και όχι οι πολίτες της χώρας
; Και τις επέβαλλαν αυτές τις λύσεις μέσα από δημοψηφίσματα και τώρα η Ισλανδία
είναι σε πορεία ανάκαμψης. Μήπως μέσα στον αντιπολιτευτικό τους ίστρο
δεν βλέπουν ότι συμπορεύονται με τα πιο συντηρητικά, εθνικιστικά και
ρατστιστικά μορφώματα της χώρας. Όσοι άκουσαν αυτές τις μέρες για το θέμα
της Κύπρου τον Καμένο και το ράους του
Κασιδιάρη θα καταλάβουν τι εννοώ…
Συμπερασματικά,
αν θέλουμε να πατάμε στη γη δεν μπορώ να δω αντιμετώπιση του σημερινού αλλά και
του γενικότερου Κυπριακού προβλήματος έξω από τα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Χαλκίδα
22-3-2013
Κώστας
Χαϊνάς
Βασικά Οικονομικά Στοιχεία της Κύπρου
(2012)
|
Στοιχεία
|
|
1
|
Ακαθάριστο
Εγχώριο Προϊόν
|
17,8 δις. €
|
2
|
Έλλειμμα
Ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών
|
16,8% του ΑΕΠ
|
3
|
Ενεργητικό
Τραπεζικού Τομέα
|
700% του ΑΕΠ
|
4
|
Δάνεια
που έχουν χορηγήσει οι Τράπεζες
|
720 δις. €
|
5
|
Καταθέσεις
στο Τραπεζικό Σύστημα
|
70 δις. €
|
6
|
Καταθέσεις
κατοίκων εκτός ΕΕ
|
20 δις. €
|
Πίνακας 1 : Δεδομένα Κυπριακής
Οικονομίας
Ποσοστό
|
Καταθέσεις
|
Καταθέσεις
|
Καταθέσεις
|
||
Αρχικό
Σενάριο εισφορών
|
100.000,00 €
|
1.000.000,00 €
|
10.000.000,00 €
|
||
1
|
Καταθέσεις
< 20.000 €
|
0,00%
|
0,00
|
0,00
|
0,00
|
2
|
Καταθέσεις
> 20.000 € < 100.000 €
|
6,75%
|
5.400,00
|
66.150,00
|
673.650,00
|
3
|
Καταθέσεις
>100.000 €
|
9,90%
|
0,00
|
89.100,00
|
980.100,00
|
Σύνολο
Εισφοράς
|
5.400,00
|
155.250,00
|
1.653.750,00
|
||
Τόκοι 1
χρόνου
|
6.000,00
|
60.000,00
|
600.000,00
|
||
Τόκοι 2
χρόνων
|
12.000,00
|
120.000,00
|
1.200.000,00
|
||
Τόκοι 3
Χρόνων
|
18.000,00
|
180.000,00
|
1.800,000,00
|
Πίνακας 2 : Επιπτώσεις στους καταθέτες
των Κυπριακών Τραπεζών εάν εφαρμοζόταν το αρχικό σενάριο εισφορών των καταθετών
