Ο Στηβ Τζομπς (Steve Jobs) πέθανε

Ο Στήβ Τζομπς, ο άνθρωπος του iMac, του iPad του iPhone και τόσων άλλων τεχνολογικών καινοτομιών είναι νεκρός. Στα 56 του χρόνια. Ο Στηβ ήταν μια ζωντανή απόδειξη της ύπαρξης της καινοτομίας, της νεωτερικότητας, της επιχειρηματικότητας, του ρίσκου, της τόλμης. Πάμπτωχος στα 17 του, παιδί μιας εργατικής οικογένειας, έφυγε πάμπλουτος… Μάλλον τα χρήματα για τον Στηβ δεν είχαν μεγάλη σημασία. Ο Στηβ ήταν ένας αγωνιστής. Όχι μόνο γιατί πολέμησε τον καρκίνο που τόσο νωρίς τον κατέβαλλε, αλλά και γιατί ποτέ δεν είπε, ξέρεις εντάξει ότι έκανα, έφτασα στην κορυφή, σταματάω. Ποτέ δεν σταμάτησε. Ήταν πάντα ενεργός. Ήθελε να είναι ενεργός.
Τον Στηβ Τζομπς δεν είχα την τύχη να τον γνωρίσω από κοντά, αν και πολύ θα το ήθελα. Μου είχε κάνει εντύπωση βέβαια στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ογδόντα, όταν πρωτοξεκίνησα με την πληροφορική και πήρα το πρώτο PC – XT με το γνωστό και μη εξαιρετέο DOS και άκουγα ότι υπήρχε και ένας άλλος τύπος υπολογιστή, ο Mac ο οποίος δούλευε με παράθυρα (τα γνωστά μας μετέπειτα Windows). Ο Στηβ είχε προβλέψει σωστά και είχε νικήσει από τότε.
Ήταν ένας καπιταλιστής ο Στήβ ; Με την οικονομική έννοια ναι, ο Στήβ ήταν ένας καπιταλιστής, δηλαδή ένας κεφαλαιοκράτης. Όχι από την αρχή, αλλά στην πορεία έγινε ένας πανίσχυρος καπιταλιστής. Δεν τον ενδιέφεραν και πολύ τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά θέματα, ούτε η φιλανθρωπία που αρκετοί της δικής του τάξης επιδίδονται συχνά-πυκνά κυρίως για λόγους δημοσιότητας, χωρίς αυτό να είναι και το απόλυτο κακό, αν και δεν ξέρουμε και πολλά για την προσωπική του ζωή.
Όμως αναρωτιέμαι. Είναι ο Στηβ το υπόδειγμα του καπιταλιστή που ανέλυσε ο Μαρξ στο κεφάλαιό του ; Δηλαδή ο καπιταλιστής που έστυψε την εργατική τάξη και μέσα από την εκμετάλλευση της παραγόμενης υπεραξίας τους, έγινε πάμπλουτος ; Μάλλον οι εργαζόμενοι της Apple, της Next, της Pixar, θα πίνουν κρασί στο όνομα του Στηβ και σίγουρα στενοχωρήθηκαν από το θάνατό του, αν κρίνουμε από τα χιλιάδες μηνύματα που κατέκλυσαν το διαδίκτυο τις πρώτες ώρες από τον θάνατο του Στηβ. Ύστερα, δεν είναι λίγοι σήμερα, αυτοί που βγάζουν καλά χρήματα «εκμεταλλευόμενοι» μόνο το μυαλό τους, τις γνώσεις τους, την εμπειρία τους, παράγοντας καινοτομικά προϊόντα και υπηρεσίες, χωρίς να απασχολούν ούτε έναν εργαζόμενο.
Όχι, αυτό δεν σημαίνει ότι ο Στηβ δεν ήταν αυστηρός με τους συνεργάτες του. Λένε ότι ήταν πολύ καταπιεστικός και απαιτητικός. Φώναζε και μάλωνε συχνά με πολλούς γύρω του. Πιο πολύ όμως απαιτητικός ήταν με τον εαυτό του. Ήθελε πάντα το τέλειο. Όπως αυτός το αντιλαμβανόταν. Όμως αναρωτιέμαι : Αν ο Στηβ δεν ήταν έτσι θα είχαμε το iPad, το iPhone, το iMac ; Μάλλον όχι. Και δεν τα αναφέρω ως καταναλωτικά προϊόντα, που δεν με ενδιαφέρουν ως τέτοια, αλλά ως τεχνολογικά προϊόντα. Έτσι είναι και το ξέρουμε όσοι έχουμε δοκιμάσει να κάνουμε ένα έργο, μικρό ή μεγάλο. Χρειάζεται αφοσίωση, επιμονή, ετοιμότητα, δημιουργικότητα, αντίληψη καινοτομίας. Και ένας ηγέτης πάντα θέλει αυτά να τα εξασφαλίζει από τους συνεργάτες του, αλλά πρώτα απ’όλα τα εφαρμόζει για τον εαυτό του.
Κάποιοι μίλησαν με υπερβολές για τον Στηβ. Τον παρομοίασαν με τον Νεύτωνα και με τον Αϊνστάιν. Εντάξει αυτές είναι υπερβολές μέχρι βλακείας. Ο Στηβ πάτησε στις επιστημονικές ανακαλύψεις που άνοιξαν τα μαθηματικά και η φυσική του εικοστού αιώνα και δημιούργησε καινοτομικά τεχνολογικά προϊόντα που άφησαν εποχή. Πιο πολύ όμως θεωρώ ότι ο Στηβ εκφράζει έναν άλλο τρόπο δουλειάς που συνδέεται με την δημιουργία, την πρωτοβουλία, την καινοτομία, την τόλμη, το ρίσκο. Αυτό που θα λέγαμε επιχειρηματικότητα αν και κάποιοι λένε ότι δεν υπάρχει τέτοια έννοια. Μια επιχειρηματικότητα όμως που δεν έχει καμιά σχέση με τον κρατισμό και την κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα του ελληνικού υποδείγματος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχουμε ή δεν θα είχαμε και εμείς πολλούς μικρούς «Στηβ» που σε ένα άλλο περιβάλλον θα δημιουργούσαν τα δικά τους μικρά ή μεγάλα «iPad».

Χαλκίδα 6-10-2011
Κώστας Χαϊνάς