Σεισάχθεια σε όλα τα δάνεια των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων

Όταν ο Σόλων έγινε ηγέτης στην αρχαία Αθήνα, ο πλούτος και η δύναμη είχε συγκεντρωθεί σε ελάχιστους ανθρώπους και πολλοί πολίτες έχαναν τις περιουσίες τους ακόμη και την ελευθερία τους για τα χρέη τους και γινόντουσαν δούλοι. Μεταξύ των άλλων νόμων και μεταρρυθμίσεων του, ο Σόλων τότε για το θέμα των χρεών εισήγαγε έναν νόμο, τη «Σεισάχθεια» (σείω=ταρακουνώ + άχθος=βάρος), με βάση την οποία ρύθμισε τα χρέη των ανθρώπων δίκαια, ανάλογα με την περιουσιακή τους κατάσταση και τη δυνατότητα αποπληρωμής τους, αφού οι όροι που είχαν θέσει οι δανειστές ήταν υπερβολικοί και άδικοι.
Και ερχόμαστε στην σύγχρονη εποχή. Παρόμοιο είναι το καθεστώς των δανείων και σήμερα. Δυσβάσταχτοι όροι και υπερβολικά μεγάλα επιτόκια δανεισμού. Στην καλύτερη περίπτωση η μηνιαία δόση για ένα δάνειο των 100.000,00 Є για 20 χρόνια είναι 715,00 Є και το σύνολο του ποσού που τελικά θα πληρώσει ο δανειολήπτης είναι 171.600,00 Є, δηλαδή 71.600,00 Є περισσότερα από το κεφάλαιο που θα δανειστεί (δηλαδή 71,6% πάνω από το δανειζόμενο κεφάλαιο). Να μην αναφέρουμε κάποιες κατηγορίες καταναλωτικών δανείων και δανείων μέσω πιστωτικών καρτών, όπου τα επιτόκια στις περιπτώσεις αυτές είναι και άνω του 20% (!!!), όταν το δικαιοπρακτικό επιτόκιο που αναφέρει η Τράπεζα της Ελλάδας είναι σήμερα 7,25%. Να μην αναφέρουμε επίσης τις πρόσθετες χρεώσεις που συνεχίζουν να κάνουν πολλές Τράπεζες αυθαίρετα και παράνομα, ακόμα και μετά από αποφάσεις δικαστηρίων.
Θα πει κάποιος καλοπροαίρετος για τον απροστάτευτο σήμερα δανειολήπτη, ας μην δανειζόταν, αφού δεν θα μπορούσε να πληρώνει τις δόσεις του δανείου του. Σωστά, όταν επισκεπτόμαστε μια Τράπεζα για να δανειστούμε θα πρέπει να έχουμε αποφασίσει με ευθύνη και σωφροσύνη το ύψος του δανείου που θα ζητήσουμε και τη μελλοντική μας δυνατότητα να το αποπληρώσουμε. Έτσι πρέπει να λειτουργούμε ως πολίτες, παρότι η άλλη πλευρά δεν σκέφτεται ανάλογα. Δηλαδή να δανείσει με σωφροσύνη, με λογικά επιτόκια και όρους. Γι αυτό και έχουμε πολλές δικαστικές αποφάσεις που έχουν καταδικάσει Τράπεζες, για τους παράνομους όρους των συμβάσεων των δανείων και για τα υπερβολικά έως τοκογλυφικά επιτόκια που εφαρμόζουν στις δανειακές συμβάσεις με τους πελάτες τους (επιχειρήσεις και ιδιώτες). Όμως δεν είναι δυνατόν κάθε πολίτης που έχει κάποια διαφορά με μια Τράπεζα να καταφεύγει στη δικαιοσύνη και για λόγους κόστους. Θα πρέπει η ίδια η πολιτεία με το θεσμικό ρόλο που έχει, να προλαμβάνει καταστάσεις και να λειτουργεί αποτρεπτικά στην καταστρατήγηση της δικαιοσύνης από τον ισχυρό πόλο μιας δανειακής σύμβασης, δηλαδή των Τραπεζών.
Το ένα θέμα είναι αυτό λοιπόν, όμως υπάρχει και αυτό που εξετάζουμε στο σημείωμά μας και είναι το εξής. Είναι δίκαιο σήμερα να καλούνται να αποπληρώσουν τα δάνειά τους οι πολίτες και οι επιχειρήσεις στις Τράπεζες, τα οποία όμως είχαν συνάψει στο παρελθόν με άλλους όρους και δεδομένα ; Και εξηγούμαι. Πριν το ξέσπασμα της κρίσης, ο κάθε λογικός δανειολήπτης (είτε ιδιώτης, είτε επιχείρηση) υπολόγιζε το δάνειο του και την αποπληρωμή του, με βάση το πραγματικό του εισόδημα. Στη βάση αυτή έκανε τα σχέδιά του και υπέγραφε την δανειακή του σύμβαση. Σήμερα όμως ο δανειολήπτης αυτός (είτε ιδιώτης, είτε επιχείρηση), έχει υποστεί ήδη και όλα δείχνουν ότι θα έχουμε συνέχεια, μια μείωση του πραγματικού εισοδήματος που φτάνει ίσως και σε ορισμένες περιπτώσεις να ξεπερνά το 20%. Αυτό σημαίνει αντικειμενικά αδυναμία του δανειολήπτη να εξυπηρετήσει το δάνειο του, αφού όταν έκανε τους υπολογισμούς του δεν είχε υπολογίσει αυτήν την απώλεια.
Ας δεχθούμε ότι είναι σωστή η θέση που έχει διατυπωθεί από ορισμένες πλευρές, ότι τα εισοδήματα στη χώρα μας είναι μεγαλύτερα από τις πραγματικές δυνατότητες της χώρας μας να παρέχει αυτά τα εισοδήματα (επίπεδο παραγωγικότητας, ανταγωνιστικότητας κ.λ.π.) και ότι είναι απαραίτητη μια εσωτερική υποτίμηση σε όλα τα επίπεδα, που ήδη εφαρμόζεται στη χώρα μας μέσα από τις ασκούμενες πολιτικές στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, εφόσον δεν διαθέτουμε το εργαλείο της υποτίμησης του νομίσματος. Και ας υποθέσουμε ότι θα λειτουργήσει σε ικανοποιητικό βαθμό και θα έχουμε μια υποτίμηση όλων των αξιών και όχι μόνο των εισοδημάτων. Δηλαδή εκτός από τα εισοδήματα θα μειωθούν και οι τιμές των τροφίμων, τα έξοδα για τα είδη πρώτης ανάγκης, οι υπηρεσίες κ.λ.π., αν και μέχρι σήμερα δεν έχουμε δει εντυπωσιακά αποτελέσματα στη κατεύθυνση αυτή. Εάν δεχθούμε λοιπόν ότι αυτή η πολιτική είναι σωστή και θα φέρει τα ποθητά αποτελέσματα μιας συνολικής υποτίμησης σε όλους τους τομείς, τα μόνα τα οποία σίγουρα θα μείνουν τα ίδια ή σωστότερα θα ακριβύνουν, (εφόσον έχουμε αύξηση των επιτοκίων), θα είναι τα δάνεια ιδιωτών και επιχειρήσεων.
Ο νόμος 3869/2010 έδωσε μια ανάσα για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά αλλά δεν αποτελεί κατά την γνώμη μας μια αποτελεσματική και δίκαιη λύση για όλους. Γιατί η προσέγγιση που κάνουμε είναι η αναγκαιότητα να υπάρξει μια συνολική ρύθμιση για όλα τα δάνεια, ανεξάρτητα εάν ενταχθούν κάποιες περιπτώσεις στο νόμο 3869/2010, είτε στον εμπορικό νόμο περί πτωχευτικού δικαίου των επιχειρήσεων.
Η πρότασή μας είναι απλή και ξεκάθαρη και απευθύνεται προς κάθε αρμόδιο. Όλα τα δάνεια (ιδιωτών και επιχειρήσεων) να υποστούν σεισάχθεια σε ποσοστό, τουλάχιστον ίσο με το ποσοστό απώλειας του πραγματικού εισοδήματος, που θα δεχθούν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις στην διάρκεια της οικονομικής κρίσης.
Η πρότασή μας είναι δίκαιη, ρεαλιστική και κατά την γνώμη μας συμφέρει και τις Τράπεζες. Είναι δίκαιη γιατί κατανέμει δίκαια τα βάρη και απαλλάσσει τους δανειολήπτες από ένα τμήμα του δανείου τους ανάλογο με το τμήμα του εισοδήματος που έχασαν. Είναι ρεαλιστική γιατί με το «κούρεμα» αυτό δεν χάνεται το Τραπεζικό μας σύστημα. Άλλωστε οι ενισχύσεις που δόθηκαν και θα δοθούν ήταν υπερβολικά γενναιόδωρες και δεν κινδυνεύουν από μια μείωση των δανείων π.χ. κατά 20%. Εάν υποθέσουμε ότι το ύψος του ιδιωτικού δανεισμού στη χώρα μας (ιδιώτες, επιχειρήσεις) είναι 250 δισ. Є, το 20% είναι 50 δισ. Є δηλαδή επιστρέφουν πίσω περίπου μόλις το 50% του ποσού που πήραν από το Κράτος (δηλαδή από τους φορολογούμενους), ως εγγυήσεις και μετρητά για την διασφάλιση της ρευστότητας τους. Αλλά και τις Τράπεζες συμφέρει μια τέτοια ρύθμιση, αφού θα εξυγιανθούν όλες οι περιπτώσεις των δανείων που σήμερα έχουν παγώσει οι πληρωμές των δόσεων και δεν εισπράττουν τίποτα. Και με το να συγκεντρώνουν κατασχεμένα αυτοκίνητα και σπίτια μάλλον δεν ωφελούνται σε κάτι, αφού ακόμη και να τα πουλήσουν όλα, η απώλειά τους θα είναι κατά πολύ μεγαλύτερη απ’αυτήν που θα έχουν εάν μειώσουν όλα τα δάνεια κατά 20%. Στο παράδειγμα μας του δανείου των 100.000 Є εάν περικοπεί κατά 20% η αρχική οφειλή του δανειολήπτη, τότε η Τράπεζα και πάλι θα κερδίσει με ποσοστό 37,28%. Και το σπουδαιότερο θα περιορίσει τις σημερινές επισφάλειές της από την ενεργοποίηση των περισσότερων δανειακών συμβάσεων που σήμερα έχουν παγώσει λόγω αδυναμίας των δανειοληπτών και μάλλον στο μέλλον αυτές θα πολλαπλασιαστούν.
Τέλος μου έχει κάνει ιδιαίτερη εντύπωση, ότι ένα τέτοιο θέμα, (Σεισάχθεια όλων των δανείων), με πολύ μεγάλη σημασία για πολλούς συμπολίτες μας και επιχειρήσεις δεν είναι στην πολιτική ατζέντα κανενός πολιτικού κόμματος, ούτε καν των συνδικάτων, αλλά και άλλων κοινωνικών οργανώσεων που κάθε τόσο καταγγέλλουν τις Τράπεζες. Και τη στιγμή που ήδη μιλάμε σε όλα τα επίπεδα, για σεισάχθεια του δημόσιου χρέους της χώρας, γιατί να μην μιλήσουμε για αντίστοιχη σεισάχθεια των δανείων των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων ;

Αύγουστος 2011
Κώστας Χαϊνάς
Μαθηματικός-Οικονομολόγος
MSc Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών