Αυτοδιοίκηση και κομματική καταγραφή

Όλα δείχνουν ότι στις εκλογές του Νοεμβρίου 2010, εκτός ίσως κάποιων φωτεινών εξαιρέσεων, θα έχουμε μια άλλη ουσιαστικά κομματική αναμέτρηση με υποψήφιους κομματικά στελέχη, ακόμη και στην πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση. Αυτήν την κατεύθυνση απ’ότι φαίνεται υιοθετούν όλες οι ηγεσίες των κομμάτων παρά τους ισχυρισμούς κάποιων περί του αντιθέτου. Σε μια περίοδο όπου το πολιτικό σύστημα δοκιμάζει τη μεγαλύτερη αμφισβήτηση από την μεταπολίτευση, οι ηγεσίες όλων των κομμάτων αποδεικνύονται πολύ αδύνατες να αφουγκραστούν τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς της κοινωνίας και οδηγούνται σε αποφάσεις με βασικό κριτήριο την αυτοσυντήρησή τους. Το κριτήριο για τις κομματικές ηγεσίες των μεγάλων κομμάτων είναι η επιβεβαίωση της πολιτικής τους στην κεντρική πολιτική σκηνή. Το κριτήριο για τις ηγεσίες των μικρότερων κομμάτων είναι η διασφάλιση μιας κομματικής καταγραφής, η οποία θα τους απαλύνει τις αγωνίες για την υπαρξιακή τους υπόσταση. Δηλαδή, τις ηγεσίες όλων των κομμάτων δεν τους απασχολούν τα προβλήματα των τοπικών κοινωνιών και οι λύσεις τους, αλλά η πολιτική τους επιβεβαίωση. Στην κατεύθυνση αυτή συντελεί και ο νέος νόμος που διέπει την αυτοδιοίκηση, δηλαδή ο ‘ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ’, ο οποίος αποτρέπει κινήσεις πολιτών οι οποίες θα μπορούσαν να δημιουργηθούν στην βάση κάποιων προβλημάτων σε μια περιοχή και να διεκδικήσουν την αυτοδιοίκηση μιας πόλης ή ενός χωριού. Υποχρεώνει τον οποιοδήποτε διεκδικητή να έχει τουλάχιστον υποψηφίους στο μεγαλύτερο πλήθος των εκλογικών περιφερειών, δηλαδή στην πράξη αποτρέπει μεμονωμένους πολίτες ή άλλες συλλογικότητες να διεκδικήσουν την δημοτική ή τοπική κοινότητα μιας περιοχής. Και το χειρότερο, αλλοιώνει τα αποτελέσματα, αφού η πλειοψηφία μιας πόλης ή ενός χωριού μπορεί να ανατραπεί, εάν στο σύνολο του Δήμου επικρατήσει κάποιος άλλος συνδυασμός. Αυτές είναι σοβαρές παρενέργειες τις οποίες θα πληρώσει τελικά η αυτοδιοίκηση και οι τοπικές κοινωνίες. Έτσι με όλες αυτές τις αντικειμενικές δυσκολίες που θέτει το θεσμικό πλαίσιο, οδεύουμε προς τις εκλογές του Νοεμβρίου 2010.
Σε όλη τη χώρα παρατηρούμε σοβαρές προσπάθειες να δημιουργηθούν αυτόνομες αυτοδιοικητικές κινήσεις πολιτών, χωρίς τα γνωστά ‘χρίσματα’ και κάθε είδους εξαρτήσεις. Οι κινήσεις αυτές αγκαλιάζονται σε ένα βαθμό από τις τοπικές κοινωνίες που έχουν βαρεθεί όλα αυτά τα χρόνια την διαιώνιση μιας κατάστασης που χαρακτηρίζει το νεοελληνικό Κράτος και την αυτοδιοίκηση, δηλαδή πελατειακές σχέσεις, αδιαφάνεια, αναξιοκρατία, δημοκρατικό έλλειμμα και παραγκωνισμό του πολίτη. Κινήσεις και κινήματα πόλης, που έχουν τις ρίζες τους σε αγώνες για ποιότητα ζωής, για το περιβάλλον, για μικρά και μεγάλα προβλήματα της καθημερινής ζωής του πολίτη των πόλεων. Δυστυχώς όμως έχουν πέσει κάθε είδους δυνάμεις πάνω τους, με σκοπό να ματαιώσουν κάθε προσπάθεια άρθρωσης ενός νέου πολιτικού λόγου, χωρίς τις γνωστές κομματικές αγκυλώσεις, που θα έχει στο πυρήνα της σκέψης του τα πραγματικά προβλήματα των τοπικών κοινωνιών και την διεκδίκηση λύσεων. Και όχι κάποιους ιδεολογισμούς οι οποίοι αποτελούν το άλλοθι για κάποιες δυνάμεις να αρνούνται και να πολεμάνε τις κινήσεις αυτές. Λες και το πρόβλημα που καλούνται οι πολίτες να απαντήσουν μέσα από τις αυτοδιοικητικές εκλογές, είναι το Μάαστιχτ, το ΔΝΤ, το μνημόνιο, η ΕΕ κ.ο.κ. Όχι πως αυτά τα θέματα δεν είναι σοβαρά αλλά δεν είναι αυτά που χαρακτηρίζουν άμεσα την αυτοδιοίκηση. Όπως παλιότερα εάν στις διακηρύξεις μιας κίνησης δεν συμπεριλαμβάνονταν η έξοδος από το ΝΑΤΟ ή το διώξιμο των ‘βάσεων του θανάτου’, ήσουν όχι απλά ρεφορμιστής, ίσως και μειωμένων πατριωτικών πεποιθήσεων. Κάποιοι μάλιστα κριτικάρουν τις διακηρύξεις αυτών των κινήσεων πολιτών, γιατί δεν υπάρχει αυτή η γνωστή συνθηματολογία της ξύλινης κομματικής γλώσσας, αλλά μιλάνε για τον τόπο τους, για τα περιβαλλοντικά εγκλήματα που συντελούνται, για την ποιότητα ζωής του πολίτη των πόλεων, για τον κοινωνικό αποκλεισμό και ιδιαίτερα των νέων, για τα δικαιώματα των πεζών και των ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων, για τους ελεύθερους χώρους, για τον εθελοντισμό και την κοινωνική αλληλεγγύη, για την δημοκρατία και την συμμετοχή του πολίτη στις δημοτικές διαδικασίες και για πολλά άλλα θέματα της καθημερινότητας του πολίτη. Κάποιοι κατατάσσουν αυτά τα θέματα σε μια δήθεν απολίτικη θεματολογία και προσπαθούν να μειώσουν την αξία τους. Ορισμένοι μάλιστα αποφαίνονται ότι οι κινήσεις αυτές είναι ‘χύμα’, επειδή ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα που έχουν είναι να συσπειρώνουν πολίτες από διαφορετικούς πολιτικούς και ιδεολογικούς χώρους. Ασφαλώς κάτω από ένα προγραμματικό πλαίσιο που όμως εστιάζει στα τοπικά προβλήματα και στην αυτοδιοίκηση και όχι σε γενικά και αφηρημένα πολιτικά θέματα, στα οποία πέρα από το γεγονός ότι ενδέχεται οι συμμετέχοντες να έχουν διαφορετικές προσεγγίσεις, δεν αφορούν άμεσα την τοπική κοινωνία και την αυτοδιοίκηση. Και αντί αυτό να θεωρείται πλεονέκτημα, το γεγονός δηλαδή της συνύπαρξης πολιτών με διαφορετικές ιδεολογικές αναφορές –όπως θα το έκρινε ένας κοινός νους- κάποιοι περισπούδαστοι εγκέφαλοι, κρίνουν την κίνηση αυτή απολίτικη και ξεμπερδεύουν, μένοντας στην ησυχία της κομματικής τους καθαρότητας. Αποφεύγοντας ταυτόχρονα να συνομιλήσουν και να συνευρεθούν με πολίτες διαφορετικούς από το κομματικό τους ακροατήριο. Όταν όμως αυτοί οι πολίτες και οι κινήσεις πολιτών, τα προηγούμενα χρόνια συγκρούονταν με διάφορα συμφέροντα, για την προάσπιση του περιβάλλοντος, για καθαρό και υγιεινό νερό, για τα ενεργειακά θέματα, για ανθρώπινες πόλεις και τόσα άλλα, αρκετοί από τους εκπροσώπους αυτών των μηχανισμών, ζούσαν στον κομματικό τους μικρόκοσμο, νομίζοντας ότι έκαναν πολιτική επειδή συμμετείχαν στις συνεδριάσεις του κομματικού τους φορέα μία φορά το μήνα!
Μια βασική ποιοτική διαφορά των κομματικών συνδυασμών με τις κινήσεις πολιτών, πέρα από την κομματική εξάρτηση και την πολιτική εκμετάλλευση που υφίστανται είναι και η εξής. Τα κομματικά ψηφοδέλτια απευθύνονται στην κοινωνία και ζητάνε την στήριξη των πολιτών, εστιάζοντας στην πολιτική των φορέων τους και το κυριότερο θέλοντας τους απλούς ψηφοφόρους και χειροκροτητές. Οι κινήσεις πολιτών θέλουν τους πολίτες πρωταγωνιστές, δηλαδή συμμέτοχους στο εγχείρημα σήμερα και αύριο ενεργούς πολίτες για κάθε αυτοδιοικητική παρέμβαση. Στις κινήσεις πολιτών δεν υπάρχει κάποιος μηχανισμός που θα αναλάβει την διεκπεραίωση των θεμάτων που συνδέονται με τις αυτοδιοικητικές εκλογές. Δεν υπάρχουν κάποιοι ‘φωτισμένοι’ οι οποίοι θα πάνε να ‘φωτίσουν’ τους πολίτες με την γραμμή τους όπως θα γίνει με τους κομματικούς συνδυασμούς. Στις κινήσεις πολιτών οι ίδιοι οι πολίτες πρέπει να συντάξουν την διακήρυξη και το πρόγραμμα, να ιεραρχήσουν τις ανάγκες και να θέσουν τις προτεραιότητες, μέσα από μια δύσκολη, μεγάλη και πλατιά διαβούλευση. Οι ίδιοι οι πολίτες πρέπει μέσα από την αυτοοργάνωσή τους και την εθελοντική συμμετοχή τους να λύσουν όλα τα θέματα των υποψηφιοτήτων αφού θα είναι οι ίδιοι υποψήφιοι και όχι κάποιοι εκπρόσωποι τους. Οι ίδιοι οι πολίτες θα πρέπει αύριο να είναι παρόντες στα δημοτικά συμβούλια και να παρεμβαίνουν και όχι μόνο κάποιοι εκπρόσωποί τους.
Η απόπειρα λοιπόν των αυτοδιοικητικών κινήσεων πολιτών είναι και μια μεγάλη κοινωνική άσκηση πολιτικής στη βάση της κοινωνίας από τους ίδιους τους πολίτες και αυτό έπρεπε να χαροποιεί όλους και πρώτα απ’όλα τους πολιτικούς φορείς εάν πραγματικά ενδιαφερόντουσαν για μια ενεργή πολιτική συμμετοχή της κοινωνίας. Γιαυτό και μόνο χρειάζεται όλοι μας, να δώσουμε την ευκαιρία και τη δυνατότητα να ανθήσουν αυτές οι προσπάθειες και όχι να τις πνίξουν οι κάθε είδους μικροκομματικές σκοπιμότητες.

Κώστας Χαϊνάς
13-7-2010