Κινήσεις Πολιτών : Μια άσκηση κοινωνικής δημοκρατίας και αφύπνισης

Σε πολλές πόλεις αλλά και σε ευρύτερες γεωγραφικές ενότητες ακόμη και σε πανελλαδικό επίπεδο έχουν συγκροτηθεί κινήσεις πολιτών για ένα φλέγον θέμα της περιοχής τους ή γενικότερα. Οι κινήσεις αυτές είναι ένα σχετικά νέο δημιούργημα και μάλιστα σε μια εποχή μιας γενικότερης κρίσης της κοινωνικής και πολιτικής συγκρότησης. Δημιουργούνται με απλό τρόπο άμεσης δημοκρατίας και οι συνελεύσεις των πολιτών αποτελούν το μοναδικό ίσως επίπεδο στο οποίο παίρνονται οι αποφάσεις με πνεύμα συναίνεσης, σύνθεσης και υπέρβασης των διαφορών. Οι ενεργοί πολίτες που συγκροτούν τις κινήσεις αυτές πολλές φορές δεν έχουν τις ίδιες πολιτικές αντιλήψεις και ιδεολογικές καταβολές, αλλά έχουν βρει ένα κοινό βηματισμό με αιχμή ένα ή περισσότερα προβλήματα που τους απασχολούν. Συνήθως είναι πολιτικοποιημένα άτομα που σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι ενταγμένα σε πολιτικούς φορείς, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν συμμετέχουν και άτομα τα οποία έχουν κάποια κομματική ένταξη. Οι ψηφοφορίες πολλές φορές είναι ενδεικτικές για να δείξουν περισσότερο την ισχύ των προτάσεων. Οι πολίτες που συμμετέχουν όμως έχουν συνειδητοποιήσει την διαφορετικότητα του καθένα που συμμετέχει, την οποία όμως σέβονται και μέσα από την σύνθεση και την υπέρβαση την αναγάγουν από αδυναμία της κίνησης σε ισχυρό πλεονέκτημα. Οι συντονιστικές επιτροπές που εκλέγονται πολλές φορές στελεχώνονται από άτομα με διαθεσιμότητα. Τα φυσικά πρόσωπα που στελεχώνουν τις επιτροπές αυτές δεν είναι μόνιμα στις θέσεις αυτές, αλλά καλύπτονται περιοδικά από όλους τους πολίτες που συναποτελούν την κίνηση. Οι κινήσεις αυτές συναντήθηκαν πολλές φορές με συλλόγους περιβάλλοντος και άλλες πιο θεσμικές συλλογικότητες με αφορμή ένα ή περισσότερα προβλήματα. Και μάλιστα έδωσαν πνοή και δυναμισμό στις συλλογικότητες αυτές που σε πολλές περιπτώσεις είχαν αδρανήσει, γιατί έτσι όπως είναι δομημένες και λειτουργούν, κουράζουν, επαναλαμβάνονται και γραφειοκρατικοποιούνται. Ενώ οι κινήσεις πολιτών επειδή είναι άτυπες συλλογικότητες και έχουν μικρό χρόνο ζωής, μπορούν ευκολότερα να αυτοανανεώνονται και να συνεχίζουν με νέες μορφές και εκφράσεις.
Με τον ίδιο αυτό χαρακτήρα συγκροτήθηκαν και αρκετές κινήσεις πολιτών για την αυτοδιοίκηση. Χωρίς να έχουν από πίσω τους κάποιον πολιτικό φορέα, συναντήθηκαν πολίτες που ασφαλώς είχαν συναντηθεί στο παρελθόν με αφορμή κάποιο κοινωνικό ή περιβαλλοντικό πρόβλημα, για να συζητήσουν για το νέο θεσμικό πλαίσιο τον ‘Καλλικράτη’, κατέθεσαν προτάσεις και παρέμβηκαν στο μέτρο των δυνατοτήτων τους στην σχετική συζήτηση που έγινε στην κοινωνία και στη Βουλή για το νέο θεσμικό πλαίσιο της αυτοδιοίκησης. (Αναρωτιέμαι εάν κάποια αντίστοιχη διαδικασία έγινε από κάποιο πολιτικό κόμμα). Στην πορεία μάλιστα προς τις αυτοδιοικητικές εκλογές σε αρκετές από αυτές τις κινήσεις (π.χ. Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας κ.ά.) οι πολίτες που τις συγκροτούν έκφρασαν την διάθεση τους ακόμη και να συγκροτήσουν συνδυασμούς και να διεκδικήσουν την εκπροσώπησή τους στις περιφέρειες και στους Δήμους και γιατί όχι να δικδικήσουν ακόμη και την πλειοψηφία. Οι κινήσεις αυτές απευθύνονται στις τοπικές κοινωνίες με πρόσκληση ενεργοποίησης και αυτενέργειας από τις ίδιες τις κοινωνίες των πολιτών και όχι απλά δια των εκπροσώπων τους. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η κάθε τοπική κοινωνία μέσα από άμεσες δημοκρατικές διαδικασίες θα καθορίσει όλα τα θέματα που σχετίζονται με τις αυτοδιοικητικές εκλογές. Από την κατάρτιση τους προγραμματικού πλαισίου έως τον σχηματισμό του ψηφοδελτίου. Ακόμη και ο επικεφαλής υποψήφιος Δήμαρχος ή ο υποψήφιος περιφερειάρχης θα εκλεγούν μέσα από τις ανοικτές δημοκρατικές συνελεύσεις των πολιτών. Μέσα από ανοικτές δημοκρατικές διαβουλεύσεις αξιοποιώντας όλα τα μέσα επικοινωνίας και τη σύγχρονη τεχνολογία. Όλα τα θέματα λύνονται με ανοικτές συνελεύσεις των πολιτών της κίνησης. Αυτό είναι ένα νέο σχετικά φαινόμενο για τα δεδομένα της ελληνικής κοινωνίας. Μέχρι σήμερα οι τοπικές κοινωνίες είχαν συνηθίσει κάποιοι άλλοι (κυρίως οι κομματικοί μηχανισμοί) να λύνουν όλα τα ζητήματα, έχριζαν τους υποψήφιους και απευθύνονταν στις τοπικές κοινωνίες αντιμετωπίζοντας τους πολίτες κυρίως ως ψηφοφόρους και χειροκροτητές. Και το σίγουρο είναι όπως όλα δείχνουν, αυτήν την πεπατημένη θα ακολουθήσουν και σε αυτές τις αυτοδιοικητικές εκλογές τα κόμματα που θα χρίσουν τους υποψήφιους τους, θα στελεχώσουν τα ψηφοδέλτιά τους από τα στελέχη τους και θα ζητήσουν από τις τοπικές κοινωνίες να τα στηρίξουν. Γιατί κυρίως τους ενδιαφέρει η επιβεβαίωση της πολιτικής τους μέσα από την κομματική καταγραφή. Αντιμετωπίζουν τους πολίτες ως απλούς ψηφοφόρους. Τα κόμματα εγκλωβισμένα στον κομματικό τους μικρόκοσμο, λειτουργούν ως διαμεσολαβητές των ψηφοφόρων τους με το πολιτικό σύστημα. Δεν ενδιαφέρονται για τις γενικότερες κοινωνικές διεργασίες, για την ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι. Και ειδικότερα στις αυτοδιοικητικές εκλογές όπου ο ρόλος των τοπικών κοινωνιών έχει μια ιδιαίτερη βαρύτητα, αφού αφορά την διαχείριση των τοπικών υποθέσεων. Και οι τοπικές κοινωνίες σ’αυτό, έχουν το πρώτο λόγο.
Από την άλλη πλευρά, έχουμε αυτή την καινοτομία που φέρνουν στην πολιτική ζωή η τακτική των κινήσεων πολιτών. Δεν ζητούν εξουσιοδότηση μέσω αντιπροσώπων από τις τοπικές κοινωνίες να διαχειριστούν τις υποθέσεις της, αλλά την ενεργή και ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών σε όλα τα θέματα που τους απασχολούν. Ζητούν από τους ίδιους τους πολίτες να συγκροτήσουν τα ψηφοδέλτιά της κάθε τοπικής κοινωνίας με περιοδικότητα και ανακλητότητα των εκπροσώπων τους. Ζητούν από τους πολίτες να πάρουν τις τοπικές υποθέσεις στα χέρια τους και να μην τις αναθέσουν στον οποιοδήποτε Δήμαρχο ή περιφερειάρχη. Γιατί, καμιά σοβαρή κοινωνική εξέλιξη δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς ουσιαστική και ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας. Όλες οι κοινωνίες που βασίσθηκαν σε συστήματα που δούλευαν μέσω εκπροσώπων, απόντος της κοινωνίας, απέτυχαν ή κατέρρευσαν. Ασφαλώς η συμπόρευση και κοινή πορεία, θα γίνει με ένα κοινό προγραμματικό πλαίσιο για την κάθε τοπική κοινωνία, που θα προκύψει μέσα από τις ίδιες ανοικτές διαδικασίες με σύνθεση και συναίνεση.
Ένα ερώτημα που τίθεται καλοπροαίρετα από φίλους είναι : Ποιες σχέσεις μπορούν να έχουν αυτές οι αυτοδιοικητικές κινήσεις πολιτών με άλλους φορείς και πολιτικά κόμματα που ενδεχομένως να θέλουν να συμπορευτούν με τις κινήσεις πολιτών ; Η απάντηση είναι απλή. Όσοι θέλουν να συμπορευτούν με τους πολίτες της κίνησης να ενταχθούν στις διαδικασίες της κίνησης. Εφόσον η κίνηση πολιτών θέλει να είναι συνεπής με την αναγκαιότητα της ύπαρξής της, δεν μπορεί να κάνει επιλεκτικές σχέσεις και συνεργασίες με κανέναν. Διαφορετικά η ίδια η κίνηση αναιρεί τον ίδιο τον χαρακτήρα της. Εάν η κίνηση πολιτών εμπλακεί σε ξεχωριστές συζητήσεις και συμφωνίες με κόμματα και παρατάξεις, πέρα και έξω από τις δικές της διαδικασίες, θα αποτύχει παταγωδώς. Γιατί πλέον κανένας πολίτης δεν θα την εμπιστευθεί, αφού αναιρεί στην πράξη την βασική αρχή συγκρότησής της. Την αυτοδιαχείριση των υποθέσεών της. Ασφαλώς υπάρχουν θέματα προς επίλυση (Επικεφαλής ψηφοδελτίου, ψηφοδέλτιο, πρόγραμμα κ.λ.π.). Όμως κανένα από αυτά τα θέματα δεν μπορούν να λυθούν με ιδιαίτερες συζητήσεις και ειδικές συμφωνίες, αλλά μόνο με ανοικτές και δημοκρατικές διαδικασίες με τους πολίτες πρωταγωνιστές και όχι παραγκωνισμένους και θεατές των εξελίξεων και θύματα κάποιων μεθοδεύσεων.

Κώστας Χαϊνάς
2-8-2010