Σκέψεις για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας : Είναι η απάντηση στο ενεργειακό πρόβλημα και στην καύση των στερεών καυσίμων ;

Αφορμή για τις σκέψεις που ακολουθούν μου έδωσε κάποια συζήτηση με έναν φίλο για τα αιολικά πάρκα και γενικά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και ποια μπορεί να είναι η θέση ενός συνειδητοποιημένου ενεργού πολίτη που σκέπτεται παγκόσμια και δρα τοπικά για τη σωτηρία του κοινού μας σπιτιού, του πλανήτη μας.
Τι προτείνουν όσοι αντιτίθενται στα στερεά καύσιμα (λιθάνθρακα κ.λ.π.) για την αντιμετώπιση του ενεργειακού προβλήματος της χώρας ; Δεν θα ανάβουμε τα κλιματιστικά το καλοκαίρι με τις θερμοκρασίες Αφρικής που πλέον καθιερώνονται στη χώρα μας ; Ή θα κλείσουμε τα εργοστάσια για να μειώσουμε τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ; Τα ερωτήματα είναι πραγματικά και χρειάζεται ρεαλιστική προσέγγιση και όχι ευχολόγια.
Ας δεχθούμε μια βασική υπόθεση για να συνεννοηθούμε. Την υπόθεση ότι έχουμε πρόβλημα με το περιβάλλον ως πλανήτης και πρέπει να δεχθούμε τουλάχιστον τις δεσμεύσεις του Κιότο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχει αναλάβει η χώρα μας.
Οι υποστηρικτές του λιθάνθρακα λένε ότι η χρήση του στο ενεργειακό μίγμα της χώρας είναι απαραίτητη για να αποφύγουμε μια κατάρρευση του συστήματος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και ταυτόχρονα μπορούμε να είμαστε συνεπείς με τις υποχρεώσεις μας για τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου. Ταυτόχρονα λένε ναι – στα λόγια – στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, αλλά σημειώνουν ότι επειδή δεν μπορούν να σηκώσουν ούτε μακροπρόθεσμα το κύριο βάρος της ηλεκτρπαραγωγής, χρειαζόμαστε τα στερεά καύσιμα δηλαδή το λιθάνθρακα.
Οι πολέμιοι του λιθάνθρακα λέμε ότι η χρήση του λιθάνθρακα στο ενεργειακό μίγμα της χώρας θα αυξήσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, θα επιδεινώσει την περιβαλλοντική κατάσταση της χώρας και τελικά δεν θα μπορέσουμε να ικανοποιήσουμε ως χώρα τις διεθνείς δεσμεύσεις για τον περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου. Ταυτόχρονα λέμε ότι πρέπει να ενισχυθούν οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειες ώστε προοπτικά να καταστούν ο κύριος παράγοντας της ηλεκτροπαραγωγής στη χώρα μας.
Όσον αφορά την αύξηση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου από την χρήση του λιθάνθρακα, μια μονάδα σαν αυτή που σχεδιάζουν να κάνουν στο Αλιβέρι, των 800 MW, ακόμα και με τα πιο σύγχρονα συστήματα αντιρύπανσης και με τις υψηλότερες αποδόσεις θα προσθέτει κάθε χρόνο στην ατμόσφαιρα 3.5 χιλιάδες τόνους οξειδίων το αζώτου, 2.5 χιλιάδες τόνους διοξειδίου του θείου, 336 τόνους αιωρούμενων σωματιδίων, 4.5 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα. Φαντάζεστε τι θα γίνει από τις οκτώ σχεδιαζόμενες μονάδες λιθάνθρακα ; Ας μην αναφέρουμε άλλα νούμερα για την οικονομία του σημειώματος και να πούμε για το επιχείρημα των υποστηρικτών του λιθάνθρακα, για την χρήση νέων τεχνολογιών δέσμευσης και αποθήκευσης του διοξειδίου του άνθρακα στη γη. Τεχνολογία η οποία βέβαια θα είναι διαθέσιμη το 2030, δηλαδή πολύ αργά για τη χώρα μας και τις δεσμεύσεις της για το 2020. Ας υποθέσουμε όμως ότι τεχνολογικά μπορούμε να επιτύχουμε κάποια στιγμή την δέσμευση και την αποθήκευση του διοξειδίου του άνθρακα στη γη, γιατί και η εφικτότητα αυτής της τεχνολογίας, αμφιβητείται έντονα από πολλούς επιστήμονες και ήδη αρκετοί παραγωγοί ενέργειας έχουν παραιτηθεί από τις συγκεκριμένες έρευνες. Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι μπορούμε αλήθεια να υιοθετήσουμε μια τέτοια πολιτική χωρίς κανένα πρόβλημα ; Θα αποθηκεύουμε εκαταμύρρια τόννους διοξείδιο του άνθρακα στα έγκατα της γης για πόσο ; Τι θα γίνει σε πενήντα, σε εκατό σε χίλια χρόνια ; Και αν γίνει κάποια ατύχημα ; Και αν απελευθερωθούν για κάποια σοβαρή αιτία π.χ. σεισμός, τέτοιες μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, μπορούμε να συνηδειτοποιήσουμε τις συνέπειες. Θα αναφέρω μόνο ένα παρόμοιο περιστατικό που έχει καταγραφεί. Το 1986 στο Καμερούν πέθαναν 1700 άνθρωποι και χιλιάδες βοοειδή σε απόσταση 25 χιλιομέτρων, όταν μετά από μια έκρηξη ενός ηφαιστείου απελευθερώθηκαν μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα που είχαν συγκεντρωθεί στο βυθό μιας λίμνης. (Περισσότερα στην διεύθυνση, www.greenpeace.org/greece/press/118523/ccs).
Πρωταρχικό όμως θέμα στο ενεργειακό πρόβλημα της χώρας είναι η εξοικονόμηση της ενέργειας. Ενα θέμα που αφορά όλους μας. Από τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς έως τον τελευταίο πολίτη αυτής της χώρας. Στο θέμα αυτό χρειάζεται να γίνει μια πραγματική επανάσταση. Ξεκινώντας από την οικογένεια και το σχολείο, στο φιλικό μας περιβάλλον, στην αξιοποίηση της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής και μια σειρά άλλα μέτρα που έχουν προτείνει έγκυρες μελέτες για την εξοικονόμιση της ενέργειας, στα δίκτυα μεταφοράς της ηλεκτρικής ενέργειας, στις απώλειες ενέργειας στις μονάδες παραγωγής κ.λ.π. Σε ατομικό επίπεδο ο κάθε πολίτης παίρνοντας απλά μέτρα, όπως τους λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας, την φειδωλή χρήση των φωταγωγήσεων των σπιτιών μας και τον περιορισμό κάθε ενεργοβόρας δραστηριότητας με ελάχιστο ώφελος. Αυτά μπορούν να γίνουν με ένα απλό κλικ στις καθημερινές μας συνήθειες.
Από την πλευρά της πολιτείας χρειάζονται συγκεκριμένες πολιτικές που θα ενισχύσουν την εξοικονόμηση της ενέργειας, όπως κίνητρα για τις ενενδύσεις που θα χρειαστούν να γίνουν σε μεγάλα ενεργοβόρα κτιριακά συγκροτήματα, ως και μέτρα θεσμικού χαρακτήρα για τις νέες οικοδομές.
Ως δεύτερο στοιχείο της ενεργειακής μεταρρύθμισης είναι η αποφασιστική εισαγωγή των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στο ενεργειακό μίγμα της χώρας, ώστε προοπτικά να αποτελέσουν τον βασικό παράγοντα της ηλεκτροπαραγωγής. Στην μεταβατική φάση από την απεξάρτηση από τα στερεά καύσιμα προς τις ΑΠΕ, θα χρειαστεί να αξιοποιηθεί το φυσικό αέριο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι μονάδες φυσικού αερίου είναι η απάντηση στον λιθάνθρακα, επειδή είναι κατά ένα ποσοστό λιγότερο ρυπογόνες από τον λιθάνθρακα.
Όμως η μέχρι σήμερα εμπειρία των πολιτών από την εγκατάσταση αιολικών πάρκων (ανεμογεννητριών) κάθε άλλο παρά θετικά συναισθήματα δημιουργεί. Η εσπευσμένη και άναρχη εγκατάστασή τους χωρίς καμιά ουσιαστική μελέτη για την χωροθέτησή τους, χωρίς καμιά διαβούλευση με την κοινωνία των πολιτών, έχει δημιουργήσει ένα αρνητικό προηγούμενο που καθιστά επιφυλακτικές τις τοπικές κοινωνίες απέναντι στις ΑΠΕ.
Θέματα πολύ σοβαρά που όμως δεν αναιρούν την αξία των ΑΠΕ και την αξιοποίησή τους στην ηλεκτροπαραγωγή της χώρας μας.
Απαιτούνται όμως νέα μέτρα και νέες πολιτικές. Μελέτες που θα εκπονηθούν και θα αξιολογήσουν τις περιοχές εγκατάστασης των αιολικών πάρκων και των φωτοβολταϊκών συστημάτων, θα καθορίζουν τα πλαίσια και τους όρους της εγκατάστασής τους, με βασικές αρχές την βιωσιμότητα και την αειφορία. Που θα προβλέπουν την βέλτιστη προσαρμογή τους στο φυσικό τοπίο και δεν θα το παραποιούν, όπως για παράδειγμα κάνουν ίσως αυτές οι τερατώδεις ανεμογεννήτριες που έχουν εγκατασταθεί σε ορισμένα νησιά του Αιγαίου και δεν έχουν τελικά καμιά σχέση με το αιγαιοπελαγίτικο τοπίο. Και κυρίως διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες. Εδώ ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης και των δύο βαθμών είναι καθοριστικός, αφού από τα δημοτικά και νομαρχιακά συμβούλια εγκρίνονται οι περιβαλλοντικοί όροι εγκατάστασης αιολικών πάρκων και φωτοβολταϊκών συστημάτων.
Αυτά τα σοβαρά θέματα όμως δεν ακυρώνουν και δεν μπορούν να μας οδηγήσουν να απορρίψουμε τις ΑΠΕ. Είναι σαν απορρίπτουμε την παραγωγή ζεστού νερού από τους ηλιακούς συλλέκτες του σπιτιού μας. Αντίθετα θα έλεγα. Χρειάζεται με τους όρους που προδιέγραψα, να δωθεί η δυνατότητα σε όλους μας να παράγουμε στο σπίτι μας την ενέργεια που χρειαζόμαστε. Ναι να δοθούν κίνητρα και ο καθένας μας να τοποθετήσει ένα μικρό φωτοβολταϊκό σύστημα στο σπίτι του και να παράγει το ρεύμα που χρειάζεται. Και γιατί όχι, η τοπική αυτοδιοίκηση, οι συνεταιρισμοί που έχουν στην κατοχή τους τεράστιες εκτάσεις οι οποίες δεν αξιοποιούνται για αγροτικές εκμεταλλεύσεις, να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα – με τους όρους όμως που προδιαγράψαμε – παραγωγής ενέργειας και να τροφοδοτούν το εθνικό δίκτυο διανομής. Ένα σύστημα πολυπολικό, πολυκεντρικό, καταμερισμένο σε όλη την επικράτεια είναι το σφαλέστερο και πιο αποκεντρωμένο σύστημα που μπορεί να διασφαλίσει την ενεργειακή επάρκεια της χώρας τα επόμενα χρόνια. Αυτά σε συνδυαμό και με τις υπόλοιπες μερφές παραγωγής ενέργειας (γαιωθερμία, κυματική ενέργεια, μικρά υδρουλεκτρικά, βιομάζα κ.ά.) για τις επόμενες δεκαετίες, με συνεχή μείωση των στερεών καυσίμων από το ενεργειακό μίγμα, είναι οι προϋποθέσεις για την επίτευξη των δεσμέυσεων της χώρας μας και την βιωσιμότητα του πλανήτη μας.

Χαλκίδα 31-10-2008
Κώστας Χαϊνάς