Κάποιες σκέψεις για την Παιδεία

Κάποιες Σκέψεις για την Παιδεία

Με αφορμή τις τελευταίες εξελίξεις στο χώρο της Ανώτατης Εκπαίδευσης για το θέμα των εκλογών των νέων διοικήσεων στα ΑΕΙ και στα ΤΕΙ της χώρας είδαμε διάφορα ευτράπελα να γίνονται στους χώρους των πανεπιστημίων, ως και κάλπες να απαγάγονται στο όνομα της δημοκρατίας!!!
Όμως ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Πρόσφατα ψηφίσθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων κάποιο νομοθετικό πλαίσιο που αφορούσε κάποια μείζονα θέματα της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Κάποιος μπορεί να συμφωνεί ή να διαφωνεί στο σύνολο ή σε επιμέρους διατάξεις του θεσμικού αυτού πλαισίου. Για τα θέματα αυτά έγιναν κινητοποιήσεις, συλλαλητήρια, κατατέθηκαν απόψεις. Βέβαια η γνώμη μας είναι ότι για τόσο σοβαρά θέματα, οι προτεινόμενες αλλαγές πρέπει να γίνονται υπόθεση όλης της κοινωνίας και των πολιτών για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, ώστε να μπορεί ο καθένας να γίνεται κοινωνός όλων των απόψεων. Μέσα από μια τέτοια συζήτηση, ανοικτή στην κοινωνία, θα προκύψουν οι απαραίτητες αλλαγές. Μόνο έτσι οι αλλαγές αυτές αποκτούν πραγματική κοινωνική πλειοψηφία και κατ’ έπέκταση και πολιτική. Όμως τέτοια συζήτηση στη χώρα μας δεν έγινε όχι μόνο με αφορμή αυτές τις αλλαγές στην Ανωτάτη Εκπαίδευση, αλλά και σε μια σειρά άλλα θέματα. Στη χώρα μας δυστυχώς δεν έχουμε μάθει να συζητάμε πραγματικά. Οι πολιτικές δυνάμεις που έχουν την κοινοβουλευτική πλειοψηφία καταθέτουν ένα νομοσχέδιο, λένε ότι κάνουν συζήτηση για λίγες μέρες στη Βουλή και μετά με τις κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες γίνονται νόμοι του Κράτους. Θα πει κάποιος ότι αυτή είναι η αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία. Κάποιος άλλος όμως θα πει ότι και στη Μεγάλη Βρετανία αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία έχουν, όμως για να αλλάξουν κάποια πράγματα στα σχολεία συζητούσαν τέσσερα χρόνια. Και συζήτηση ουσιαστική πέρα από τα στενά κομματικά πλαίσια, με την συμμετοχή των σχολείων, των εκπαιδευτικών, των φοιτητών, των πολιτών. Ξεπερνώντας το θέμα αυτό, (που αποτελεί όμως ουσιαστικό χαρακτηριστικό του ελλείμματος δημοκρατίας που έχουμε στη χώρα μας), ας δούμε κάποια επιμέρους θέματα της παιδείας, εκφράζοντας κάποιες σκέψεις για συζήτηση και διάλογο.
1. Το θέμα της εφαρμογής του νέου θεσμικού πλαισίου.
Το νέο θεσμικό πλαίσιο εφαρμόζεται σήμερα στα Πανεπιστήμια από την πρώτη μέρα που ψηφίστηκε και πάρα πολλά θέματα λύνονται με βάση αυτό το νέο θεσμικό πλαίσιο. Άρα δεν είναι σωστό να επικαλούνται κάποιοι ότι με την καθολική ψηφοφορία των φοιτητών εφαρμόζεται το νέο θεσμικό πλαίσιο. Και σε τελευταία ανάλυση είναι δυνατόν σε κάθε νόμο –έστω και αυτής της αστικής δημοκρατίας- που δεν συμφωνεί κάποιος να κυρήσσει ανυπακοή. Είναι κατανοητή η θέση που λέει κάποιος, ότι θα αλλάξει το συγκεκριμένο θεσμικό πλαίσιο, όταν δημιουργηθούν οι απαιτούμενες κοινωνικές και πολιτικές πλειοψηφίες. Ανυπακοή σε ένα νόμο την κατανοώ, ως μια πολιτική θέση σε ένα μείζον θέμα της κατάλυσης της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Δηλαδή σε σοβαρές έκτακτες καταστάσεις. Όμως σ’αυτές τις περιπτώσεις υπάρχει καθολική αντίδραση της κοινωνίας. Σήμερα όμως δεν διαπιστώνουμε καμιά ιδιαίτερη αντίδραση της κοινωνίας να μην εφαρμοστεί το νέο θεσμικό πλαίσιο για την παιδεία. Και σε τελευταία ανάλυση ας δουν οι άμεσα ενδιαφερόμενοι (δηλαδή οι φοιτητές, οι Πανεπιστημιακοί και οι άλλοι φορείς του Πανεπιστημίου) τα θέματα αυτά και όχι να υποβάλλονται απ’ έξω τι πρέπει να κάνουν. Η ιστορία μας έχει δείξει ότι ένα κίνημα είναι πραγματικά δημοκρατικό και αυθεντικό όταν στηρίζεται στις δικές του δυνάμεις και όχι σε «έξωθεν επεμβάσεις». Δεν μπορώ να καταλάβω τις υποδείξεις κάποιων πολιτικών για το τι πρέπει να κάνουν οι φοιτητές ή οι Πανεπιστημιακοί για το ένα ή το άλλο θέμα. Και δεν μιλάμε για θέματα παιδείας που όλοι οι πολίτες έχουν δικαίωμα να λένα τη γνώμη τους. Μιλάμε για το τι και το πως πρέπει να δράσουν οι φοιτητές ή οι πανεπιστημιακοί. Αφού όλοι μιλούν για αυτοτέλεια των κοινωνικών κινημάτων, ας τους αφήσουν όλα τα κομματικά επιτελεία επιτέλους, να αποφασίσουν οι ίδιοι τι θέλουν και τι δεν θέλουν.
2. Για το θέμα της καθολικής συμμετοχής των φοιτητών στις εκλογές των διοικήσεων των ΑΕΙ και ΤΕΙ.
Το νέο θεσμικό πλαίσιο προβλέπει την καθολική ψηφοφορία των φοιτητών για την εκλογή των διοικήσεων των ΑΕΙ. Ποιός λογικός άνθρωπος μπορεί να διαφωνεί με αυτό ; Και όμως υπάρχουν δυνάμεις που διαφωνούν με τη διάταξη αυτή και προτιμούν την προηγούμενη κατάσταση, δηλαδή την συμμετοχή των φοιτητών στις εκλογές δια των αντιπροσώπων τους. Γνωρίζουμε όμως όλοι τις παρενέργειες του συστήματος αυτού και έχουν γραφεί αρκετά για δοσοληψίες και άλλες αρνητικές καταστάσεις που δημιουργούσε το σύστημα αυτό. Η συμμετοχή των φοιτητών στις διοικήσεις των ΑΕΙ που θεσμοθετήθηκε στη δεκαετία του 80 ήταν μια προοδευτική κίνηση, όμως σήμερα η συμμετοχή όλων των φοιτητών στην ψηφοφορία είναι ακόμη πιο προωθημένη και προοδευτική, αφού ωθεί το σύνολο των φοιτητών να σκεφτούν και να προβληματισθούν σε θέματα που προηγούμενα μόνο κάποιοι εκπρόσωποί τους είχαν το προνόμιο να ασχολούνται.
3. Για το θέμα της Αξιολόγησης των Εκπαιδευτικών και των Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων κάθε βαθμίδας.
Η λέξη αξιολόγηση δημιουργεί αρνητικούς συνειρμούς σε πολλούς αφού συνδέεται με τον επιθεωρητή του παρελθόντος και με καθεστώτα που τα πάντα καθορίζονταν από τη θέληση του «προϊστάμενου». Όμως σήμερα υπάρχει κάτι που προχωρεί χωρίς αξιολόγηση ; Εμείς στην καθημερινή μας ζωή δεν αξιολογούμε τις αποφάσεις μας με βάση τα αποτελέσματα και παίρνουμε διορθωτικά μέτρα ; Στις δουλειές μας στις ιδιωτικές επιχειρήσεις δεν αξιολογούμαστε καθημερινά ; Δεν αξιολογούνται συστήματα, διαδικασίες, αποφάσεις ; Γιατί λοιπόν η αξιολόγηση να λείπει από το σύστημα της παιδείας συνολικά και σε όλες τις βαθμίδες ; Ο μέσος πολίτης καταλαβαίνει λοιπόν ότι κάποιοι δεν θέλουν την αξιολόγηση. Η έλλειψη όμως τις αξιολόγησης δημιουργεί πολλές αρνητικές παρενέργειες. Ακατάλληλοι εκπαιδευτικοί βρίσκονται μέσα στις αίθουσες, γιατί κάποια στιγμή ήταν στην λεγόμενη «επετηρίδα», ή πέρασαν μέσω του ΑΣΕΠ, ενώ δεν κάνουν για εκπαιδευτικοί, αλλά θα μπορούσαν να αποδώσουν θαυμάσια σε μια διοικητική θέση. Πολλοί έχουν ενστάσεις για το ποιος θα κάνει την αξιολόγηση και τους κινδύνους αυθαιρεσιών που ελλοχεύουν από την εφαρμογή ενός συστήματος αξιολόγησης. Αυτό όμως αποτελεί ένα δεύτερο θέμα και ασφαλώς είναι υπό συζήτηση ποιό σύστημα αξιολόγησης θα επιλέξουμε. Ασφαλώς και υπάρχει κίνδυνος αυθαιρεσιών. Όμως το βασικό είναι να δεχθούμε την αναγκαιότητα της αξιολόγησης ως αρχή. Τα θέμα της σχεδίασης και υλοποίησης ενός συστήματος αξιολόγησης είναι το επόμενο βήμα. Μέσα από συλλογικές διαδικασίες οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί, οι ίδιοι οι εκπαιδευόμενοι, οι ίδιοι οι συμμετέχοντες στην εκπαιδευτική διαδικασία, θα συμβάλλουν ώστε να διαμορφώσουμε ένα δημοκρατικό σύστημα αξιολόγησης των εκπαιδευτικών αλλά και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Και η διαδικασία της αξιολόγησης αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την μελλοντική ύπαρξη και αναβάθμιση του δημόσιου σχολείου, του δημόσιου Πανεπιστημίου. Διαφορετικά το δημόσιο εκπαιδευτικό ίδρυμα θα καταρεύσει και το ιδιωτικό θα κυριαρχήσει είτε το θέλουν κάποιοι είτε όχι. Γιατί θα το θέλει η κοινωνία. Γι αυτό όσοι θέλουν το δημόσιο σχολείο και Πανεπιστήμιο σήμερα, πρέπει να διαμορφώσουν πολιτικές που θα προωθήσουν την αξιολόγηση ως σύστημα αρχών, που θα διέπουν την λειτουργία κάθε εκπαιδευτικού ιδρύματος. Διαφορετικά θα μείνουν να καταγγέλουν όσους υποστηρίζουν και προωθούν τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια, που σε τελευταία ανάλυση ήδη έμμεσα λειτουργούν στη χώρα μας και δίπλα μας σε όλες τις χώρες και αποτελούν μέτρο σύγκρισης με τα δικά μας δημόσια Πανεπιστήμια. Βεβαίως η αύξηση των οικονομικών πόρων προς την παιδεία θα παίξει σημαντικό ρόλο για την αναβάθμιση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Όμως δεν είναι ικανή συνθήκη μόνο αυτή η παράμετρος, να αναβαθμίσει το δημόσιο Πανεπιστήμιο. Χρειάζονται και μια σειρά άλλες τολμηρές πολιτικές. Και μια απ’ αυτές είναι η εισαγωγή του συστήματος αξιολόγησης των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.

Το θέμα παιδεία δεν εξανλείται σε ένα μικρό σημείωμα. Χρειάζεται πολλά να γίνουν. Χρειάζεται όμως να ανοίξει μια μεγάλη δημόσια συζήτηση για τα θέματα αυτά της αναβάθμισης του Δημόσιου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος κάθε βαθμίδας, από όλες τις δυνάμεις της ανανεωτικής, δημοκρατικής αριστεράς, από όλες τις δυνάμεις της κοινωνίας. Για να γίνει δυνατό να διαμορφωθεί ένας σύγχρονος, εναλλακτικός προοδευτικός λόγος, απέναντι στις νεοσυντηρητικές πολιτικές, αλλά και απέναντι σε πολιτικές που είναι εγκλωβισμένες σε παρωχημένα, δογματικά πλαίσια με κεντρικό σημείο αναφοράς ένα ξεπερασμένο και αποτυχημένο «κρατικισμό».

Μάϊος 2008

Κώστας Χαϊνάς