Με
αφορμή την πανδημία, έχει αρχίσει ένας δημόσιος διάλογος με ερωτήματα, περί του
τέλους της παγκοσμιοποίησης, περί επαναφοράς του Κράτους –
Έθνους, περί διάλυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περί κυριαρχίας αυταρχικών
καθεστώτων και άλλων σοβαρών θεμάτων που μας άνοιξε η επέλαση του κορωνοϊού. Έτσι
λοιπόν και εμείς μπήκαμε στον πειρασμό να γράψουμε κάποιες σκέψεις, εκ του
προχείρου όπως θα έλεγε και ο ποιητής. Σε κάθε περίπτωση είναι σκέψεις και όχι
αξιώματα.
Λοιπόν
ναι, νομίζω ότι η αυριανή μέρα, μετά την πανδημία εννοώ, δεν θα μοιάζει με το
χτες σε τίποτα. Η φάση που διανύουμε αλλάζει δραματικά
τα πάντα και τους πάντες. Ακόμη και τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Ήδη έχουμε
αλλαγές που σε άλλες συνθήκες θα χρειαζόντουσαν δεκαετίες ίσως για να γίνουν. Στο
θεσμικό πλαίσιο, στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση, στις ανθρώπινες σχέσεις, στις διακρατικές
σχέσεις και κυρίως στην οικονομία. Ναι μάλλον, το πιθανότερο, όσο και αν το
απευχόμαστε όλοι, στο τέλος να αντικρίσουμε ένα βομβαρδισμένο παγκόσμιο τοπίο. Δηλαδή
έναν κόσμο μετά από έναν παγκόσμιο πόλεμο. Με μια οικονομία ρημαγμένη και
καθημαγμένη. Όχι όπως τον πρώτο και τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, όπου είχαμε
νικητές και ηττημένους. Χαμένους και κερδισμένους. Που κάποιοι είχαν την δυνατότητα
ενός Σχεδίου Μάρσαλ. Τώρα δεν θα υπάρχει καμιά δυνατότητα τέτοια. Γιατί τώρα θα είμαστε όλοι χαμένοι. Όλοι ηττημένοι.
Νικητές δεν θα υπάρχουν για να απολαύσουν τη νίκη και τα λάφυρά της. Και ηττημένοι
θα είναι τα κράτη, τα έθνη, οι λαοί, το ανθρώπινο γένος.
Και
τι κάνουμε τότε ; Αυτό που κάνει κάθε ηττημένος που αποδέχεται την ήττα του και
συνεχίζει να πορεύεται. Αυτό θα πρέπει να κάνουμε και
εμείς. Να σηκωθούμε όρθιοι και να πορευτούμε. Με αναθεωρήσεις, με σκεπτικισμό,
με σοφία. Και για να τα βάλουμε σε μια σειρά, προσπαθώντας να θέσουμε τα πιο
βασικά θα έλεγα :
Πρώτον
αφού συνειδητοποιήσαμε ότι ο πλανήτης Γη είναι το κοινό μας σπίτι, όλοι οι
άνθρωποι, οι κυβερνήσεις, οι διεθνείς οργανισμοί πρέπει να τον προστατεύσουμε
από τον κακό εαυτό μας. Και εφόσον διαπιστώσαμε ότι οι
φυσικοί πόροι είναι περιορισμένοι πρέπει και εμείς να περιορίσουμε τις “ανάγκες”
μας. Με κριτήριο την διαφύλαξη του οικοσυστήματος, την οικολογική ισορροπία,
την αειφορία, να βάλουμε κανόνες στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Αποδείχθηκε
ότι το παν δεν είναι ο άνθρωπος και όλα πρέπει να υποταχθούν στις “ανάγκες”
του. Στον πλανήτη αυτό διαβιούν και άλλοι ζωικοί και φυτικοί πληθυσμοί και
οργανισμοί. Που χρειάζονται ζωτικό χώρο. Δεν γίνεται όταν δεν τους εξοντώνουμε να
τους παίρνουμε συνεχώς τα εδάφη τους και να τους περιορίζουμε σε κάποια πάρκα
για να τους βλέπουμε ως αξιοθέατα. Ιδού λοιπόν πεδίο δόξας λαμπρό για τους παγκόσμιους
οργανισμούς και τους θεσμούς της παγκόσμιας διακυβέρνησης που θα προκύψουν μετά
την πανδημία.
Ναι,
εκτιμώ ότι στο μέλλον θα έχουμε ενίσχυση της παγκόσμιας διακυβέρνησης, μετά
βέβαια από ένα μικρό διάλειμμα ενός εθνικού comeback. Στο άμεσο
μέλλον θα συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε πλέον τόσο δεμένοι μεταξύ μας, που η
λύση είναι όχι το περαιτέρω διαζύγιο αλλά η πιο έντονη διασύνδεση. Δέστε τι
γίνεται σήμερα με αφορμή τον κορωνοϊό. Όλη η επιστημονική κοινότητα, είναι σε
καθημερινή διασύνδεση και συνεννόηση. Η επιστημονική γνώση γίνεται παγκόσμια με
τρομακτική ταχύτητα. Κατά την γνώμη μου δεν υπάρχει ατομική ιδιοκτησία στην
γνώση. Ποτέ δεν υπήρχε. Όλες οι εφευρέσεις, όλες οι καινοτομίες, όλες οι
επιστημονικές ανακαλύψεις πάτησαν στην συσσωρευμένη παγκόσμια γνώση. Ασφαλώς τιμούμε
τον εφευρέτη, τον καινοτόμο, τον επιστήμονα που βάζει την τελική δική του
πινελιά στην επιστημονική γνώση και έχουμε την ανακάλυψη, με βραβεία με την παγκόσμια
αναγνώριση και έτσι πρέπει να γίνεται. Όμως γνωρίζει και ο ίδιος όπως και όλοι,
ότι έφτασε στο τελικό σημείο της ανακάλυψης του, αφού “πάτησε” πάνω στην
συσσωρευμένη παγκόσμια γνώση. Αυτό θα γίνει και σήμερα με την ανακάλυψη του
φαρμάκου για τον κορωνοϊό και αύριο για το εμβόλιο. Θα αποτελεί το επιστέγασμα
χιλιάδων ερευνητών και επιστημόνων που σήμερα, στέλνουν ο ένας στον άλλον τα
πορίσματα των ερευνών τους, συμβάλλοντας ο καθένας στις αναγκαίες ανακαλύψεις του
αύριο. Το Νομπέλ μπορεί να το πάρει ένας
ή δύο, αλλά θα ανήκει σε όλη την επιστημονική κοινότητα στην πραγματικότητα.
Ναι,
εκτιμώ ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση όχι μόνο δεν θα διαλυθεί, αλλά θα προχωρήσει με
πιο έντονους ρυθμούς στην ολοκλήρωση της. Η νομισματική και
σε ένα βαθμό οικονομική ένωση που είναι σήμερα, θα προχωρήσει στην πλήρη οικονομική
και πολιτική ολοκλήρωση και θα τεθούν τα θεμέλια της πορείας προς την ομοσπονδοποίηση
της. Ασφαλώς σήμερα οι εθνικές κυβερνήσεις τρέχουν και δεν φτάνουν για να βρουν
η κάθε μία για την χώρα της, ΜΕΘ, ιατροφαρμακευτικό υλικό, κλείνουν τα σύνορα
για να περιθάλψουν και να προστατέψουν τον εθνικό τους πληθυσμό. Και δεν θα
μπορούσε να ήταν διαφορετικά. Όμως, όπως ο κορωνοϊός δεν κατάλαβε τα εθνικά
σύνορα της κάθε χώρας και διαχύθηκε με αστραπιαία ταχύτητα σε όλα τα έθνη του
κόσμου, έτσι θα συνειδητοποιήσουν και οι λαοί και οι κυβερνήσεις αύριο, ότι τα
σύνορα δεν θα τους προστατεύουν στο μέλλον. Αντίθετα θα είναι εμπόδιο. Γιατί κάποιοι
θα χρειάζονται λάδι που οι ίδιοι δεν θα έχουν, κάποιοι άλλοι θα χρειάζονται
αλεύρι που δεν θα έχουν, κάποιοι τρίτοι θα χρειάζονται μηχανές και τεχνολογία που
δεν θα έχουν κ.ο.κ. Ο κόσμος ήταν σε ένα βαθμό παγκοσμιοποιημένος πριν τον
κορωνοϊό και μάλλον θα επιταχυνθεί η παγκοσμιοποίηση μετά τον κορωνοϊό
αναπόφευκτα, αντικειμενικά, όσο και αν αντισταθούν κάποιοι τύποι σαν τον Όρμπαν
ή τον Τραμπ. Θα τους ξεπεράσει το μεγάλο κύμα που θα ξεσπάσει μετά την κρίση. Γιατί
θα αποτελέσει η παγκόσμια στενότερη συνεργασία όρο επιβίωσης του ανθρώπινου είδους.
Ναι,
μάλλον θα ενισχυθούν οι παγκόσμιοι θεσμοί διακυβέρνησης.
Και αντί να τοποθετούμε σήμερα κάποιους συμπαθείς συνταξιούχους στα πηδάλια των
παγκόσμιων οργανισμών, οι θέσεις των νέων θεσμών της παγκόσμιας διακυβέρνησης
που θα προκύψουν, όλο και περισσότερο θα
διεκδικούνται από ικανούς και σοφούς ηγέτες. Γιατί την παγκόσμια διακυβέρνηση
δεν γίνεται να την υπηρετούν θεσμοί όπως οι G7,G8,G20, ούτε καν ο σημερινός ΟΗΕ με το
Συμβούλιο Ασφαλείας και μόνο. Αλλά νέοι θεσμοί σε όλους τους τομείς της πλανητικής
ζωής, από την οικονομία έως και την επιστήμη.
Το
ζητούμενο βέβαια είναι πως θα οικοδομήσουμε αυτούς τους θεσμούς διασφαλίζοντας
την διαφάνεια, την ελευθερία και κυρίως την δημοκρατία. Γιατί ενδεχομένως να
έχουμε και αυταρχικές ροπές σε κάποιες χώρες ή περιοχές. Αλλά και στο θέμα αυτό
οι πολίτες και οι κυβερνήσεις όλων των δημοκρατικών χωρών δεν θα πρέπει να το
επιτρέψουν. Γιατί κανένας αυταρχικός ηγέτης δεν μπορεί να επιβιώσει εάν δεν έχει
την ανοχή των πολιτών της χώρας τους και τα παγκόσμια στηρίγματα. Και έτσι
αντικειμενικά η μόνη ρεαλιστική προοπτική επιβίωσης του ανθρώπινου είδους,
είναι η παγκόσμια συμβίωση στο κοινό μας σπίτι που λέγεται Γη.
4-4-2020
Κώστας
Χαϊνάς
