Όταν ο Homo Sapiens ανακάλυψε την γεωργία βρέθηκε στα πεδινά συγκροτώντας τις πρώτες κοινότητες, η προσπάθεια του να δημιουργεί και να κατασκευάζει νέα εργαλεία και νέες μεθόδους καλλιέργειας, ήταν συνεχής και αδιάκοπη. Οι προσπάθειες του αυτές για έρευνα, δημιούργησαν συσσωρευμένη γνώση, αλλά και καινοτομία και πρόσφεραν στην ανθρωπότητα στους τελευταίους τρεις αιώνες τα επιτεύγματα, τα προϊόντα και τις υπηρεσίες της βιομηχανικής επανάστασης. Η εξέλιξη αυτή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις επιστημονικές ανακαλύψεις και γενικά την πρόοδο της επιστήμης σε θεωρητικό αλλά και εφαρμοσμένο επίπεδο, στις περιοχές του πλανήτη που κυρίως αναπτύχθηκε, δηλαδή στην Δυτική Ευρώπη και την Βόρεια Αμερική.
Στην 1η Βιομηχανική Επανάσταση πριν τρεις περίπου αιώνες με την χρησιμοποίηση του ατμού ως βασική πηγή ενέργειες, δημιουργήθηκαν νέες μηχανές που μετέτρεπαν την θερμική ενέργεια σε κινητική, βελτίωσαν σημαντικά την παραγωγικότητα των τότε επιχειρήσεων, άνοιξαν νέους δρόμους δια θαλάσσης στο διεθνές εμπόριο, δημιουργήθηκε νέος πλούτος, οι άνθρωποι βελτίωσαν την ζωή τους.
Στην συνέχεια η ανακάλυψη του ηλεκτρισμού στα τέλη του 19ου αιώνα έδωσε νέα ώθηση στην Βιομηχανική Επανάσταση (2η), με νέες μηχανές, νέες επιχειρήσεις νέα εργοστάσια παραγωγής, τεράστια αύξηση της παραγωγικότητας της οικονομίας και στην δημιουργία νέου πλούτου που βελτίωσε περαιτέρω την ζωή των ανθρώπων.
Η ψηφιακή επανάσταση (3η) των υπολογιστών και της πληροφορικής που εξελίσσεται από τα μέσα του 20ου αιώνα μέχρι τις μέρες μας δημιουργεί νέα δεδομένα. Πολλά επαγγέλματα πλέον δεν έχουν εφαρμογή με αποτέλεσμα να αποτελούν παρελθόν, αλλά και ακριβοπληρωμένες νέες ειδικότητες εμφανίζονται με μεγάλη ζήτηση στην αγορά εργασίας.
Στην νέα της φάση η εξέλιξη της νέας τεχνολογίας και της πληροφορικής που αποκαλούμε 4η Βιομηχανική Επανάσταση, δημιουργούνται ή βρισκόμαστε στην 1η φάση δημιουργίας νέων προϊόντων και υπηρεσιών, όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη, η Ρομποτική, το 3D Printing, οι κβαντικοί υπολογιστές, οι εφαρμογές της πληροφορικής στην Βιολογία και στην Ιατρική. Δημιουργούνται νέα δεδομένα που επηρεάζουν ριζικά την λειτουργία όχι μόνο των επιχειρήσεων, αλλά και των Κρατών και Κυβερνήσεων και κυρίως επιφυλάσσουν ανατροπές στις ζωές και στις εργασίες των ανθρώπων. Δεν υπάρχει τομέας ή κλάδος της οικονομίας, της κοινωνίας, Κρατών και Κυβερνήσεων που οι συνέπειες των εφαρμογών της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, να μην επηρεασθούν θετικά ή αρνητικά.
Κατ’ αρχήν οδηγούμαστε σε μια κοινωνία και μια οικονομία από μονάδες εντάσεως εργασίας και κεφαλαίου, σε μονάδες εντάσεως γνώσης, τεχνολογίας και τεχνογνωσίας. Οι πρωταγωνιστές στην νέα εποχή θα είναι τα Κράτη, οι Οργανισμοί, οι επιχειρήσεις, οι άνθρωποι, που θα πρωτοστατήσουν στην εμπέδωση και στην ενσωμάτωση στην λειτουργίας τους της νέας γνώσης και των νέων κατακτήσεων της τεχνολογίας. Ήδη τα αποτελέσματα από τις πρώτες εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης, της σύγχρονης ρομποτικής, του 3D Printing είναι ορατά και ξαφνιάζουν ευχάριστα, γιατί πολλά από αυτά τα επιτεύγματα δεν μπορούσαμε να τα προβλέψουμε λίγα μόλις χρόνια πριν. Βεβαίως τα πλήρη αποτελέσματα από τις εφαρμογές μιας Γενικής Τεχνικής Νοημοσύνης στο μέλλον δεν μπορούμε να τα προβλέψουμε σήμερα.
Το πέρασμα στην νέα εποχή δεν θα είναι ανώδυνο. Γιατί εκτός από τις μεγάλες ευκαιρίες που δημιουργούνται για τον σύγχρονο Κόσμο, τεράστιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν για τους πολίτες από την κακή χρήση των νέων τεχνολογιών και εφαρμογών της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Η Τεχνητή Νοημοσύνη στα χέρια εγκληματιών ή αυταρχικών καθεστώτων αποτελεί χειρότερη απειλή για την ανθρωπότητα, από την πυρηνική απειλή ενός τυραννικού καθεστώτος. Ήδη με την χρήση εφαρμογής Τεχνητής Νοημοσύνης, εμφανίσθηκε στο διαδίκτυο ο Πρόεδρος της Ουκρανίας ο οποίος καλούσε τον Ουκρανικό Στρατό να παραδοθεί στους Ρώσους που είχαν εισβάλει στην χώρα τους ! Η φωνή και η εικόνα ήταν του Ζελένσκι, αφού πλέον τα γλωσσικά μοντέλα της Τεχνητής Νοημοσύνης, μπορούν απλά να πάρουν κάποιες λέξεις από μια πραγματική ομιλία του και να δημιουργήσουν μια Fake ομιλία την οποία διαδίδουν στο διαδίκτυο. Δηλαδή πλέον ότι βλέπουμε και ακούμε στο διαδίκτυο δεν σημαίνει ότι είναι και αλήθεια. Χρειάζεται να γίνουμε πιο καχύποπτοι σε ότι βλέπουμε και διαβάζουμε. Χρειάζεται διασταύρωση κάθε σοβαρής είδησης με περισσότερα από ένα αξιόπιστα μέσα ενημέρωσης. Ασφαλώς απέναντι στην εγκληματική χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης και των προϊόντων της θα υπάρξει απάντηση, με την δημιουργία νέων εργαλείων και υπηρεσιών ελέγχου της αξιοπιστίας video και ηχητικών “ντοκουμέντων” δια μέσου και πάλι της Τεχνητής Νοημοσύνης. Και ασφαλώς οι κίνδυνοι δεν περιορίζονται μόνο στα Fake News και Fake Face. Ψηφιακές απάτες, πλαστά έργα τέχνης, ψεύτικα προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα προσπαθούν να μας παραπλανήσουν ή να μας υποκλέψουν τους κωδικούς των τραπεζικών μας λογαριασμών και όχι μόνο. Η ενημέρωση και εκπαίδευση των πολιτών είναι από τα ελάχιστα που απαιτείται να γίνουν άμεσα.
Και δυστυχώς σήμερα σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης της γνώσης είναι αδύνατον να ελέγξει ή να εμποδίσει κάποιος τις τεχνολογικές εξελίξεις. Γιατί κάποιοι επιφανείς επιστήμονες ακόμη και κάποιοι από τους δημιουργούς της Τεχνητής Νοημοσύνης ξαφνιασμένοι από τα επιτεύγματα των δημιουργημάτων τους, πρότειναν μια διακοπή ή έστω μια συμφωνία για ένα εξάμηνο πάγωμα στις έρευνες ώστε να μελετήσουμε και να καθιερώσουμε ένα ρυθμιστικό πλαίσιο. Όμως οποιαδήποτε συμφωνία, είτε για πάγωμα, είτε για ρύθμιση δεν είναι ικανή να φρενάρει τις τεχνολογικές εξελίξεις. Ούτε κάποιες συμφωνίες Κρατών σε παγκόσμιο επίπεδο μπορούν να εμποδίσουν κάποιους από την κακή χρήση των εφαρμογών της Τεχνητής Νοημοσύνης στο παρών και στο μέλλον. Αυτό ασφαλώς δεν σημαίνει ότι πρέπει να μείνουμε άπραγοι και απλά να παρακολουθούμε τις εξελίξεις, όπως κάνουν σήμερα σε γενικές γραμμές τα Κράτη και οι Κυβερνήσεις και ιδιαίτερα οι ισχυροί του πλανήτη. Είναι θέμα άγνοιας ή υποτίμησης των κινδύνων της κακής χρήσης των εφαρμογών της Τεχνητής Νοημοσύνης ;
Χρειαζόμαστε επειγόντως ένα ρυθμιστικό πλαίσιο της Τεχνητής Νοημοσύνης σε παγκόσμιο επίπεδο. Ενδεχομένως να ιδρυθεί τμήμα Τεχνητής Νοημοσύνης στα πλαίσια των Ηνωμένων Εθνών για την διεθνή συνεννόηση Κρατών και Κυβερνήσεων. Μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην κατεύθυνση αυτή θα λειτουργούσε καταλυτικά. Σε πρώτη φάση υπάρχει ανάγκη να δημιουργηθεί ένα ολοκληρωμένο παγκόσμιο ρυθμιστικό πλαίσιο, ώστε οι τεχνολογικοί κολοσσοί που πρωταγωνιστούν σήμερα στην Τεχνητή Νοημοσύνη, να το ενσωματώσουν στην Στρατηγική τους και στον σχεδιασμό των προϊόντων και των υπηρεσιών της Τεχνητής Νοημοσύνης. Από το 2021 η ΕΕ προσπάθησε να ορίσει ένα πλαίσιο λειτουργίας της Τεχνητής Νοημοσύνης και τον Ιούνιο του 2023 η ΕΕ και τον Μάρτιο του 2024 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θέσπισε έναν Κανονισμό λειτουργίας των εφαρμογών Τεχνητής Νοημοσύνης για την προστασία κυρίως των πολιτών. (https://www.europarl.europa.eu/topics/el/article/20230601STO93804/praxi-technitis-noimosunis-tis-ee-protos-kanonismos-gia-tin-techniti-noimosuni). Πολλοί αναλυτές έχουν εκφράσει τις επιφυλάξεις του γι αυτό το κανονιστικό πλαίσιο, ότι είναι αμυντικό με την έννοια ότι απλά προσπαθεί να προστατεύσει τους ευρωπαίους πολίτες από την κακή χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης και όχι για το πώς θα αναπτύξουμε εφαρμογές και υπηρεσίες Τεχνητής Νοημοσύνης στην Ευρώπη, με δεδομένο ότι σήμερα πρωταγωνιστούν στις εξελίξεις αυτές οι ΗΠΑ και η Κίνα με την Ευρώπη ουραγό. Αυτό ενέχει κινδύνους οι χώρες της ΕΕ να εισάγουν στο μέλλον εφαρμογές και υπηρεσίες Τεχνητής Νοημοσύνης και κατά συνέπεια κρίσιμοι τομείς της οικονομίας, αλλά και των μελών Κρατών και Κυβερνήσεων που θα συνδεθούν με προϊόντα και υπηρεσίες Τεχνητής Νοημοσύνης, να εξαρτώνται από χώρες εκτός ΕΕ.
Σε κάθε περίπτωση θα χρειαστούμε κάποιο προστατευτικό πλαίσιο από την κακή χρήση των εφαρμογών και υπηρεσιών της Τεχνητής Νοημοσύνης, αλλά ταυτόχρονα πρέπει να δοθούν κίνητρα για την ανάπτυξη της και την σωστή αξιοποίηση της από τα Κράτη, τις επιχειρήσεις και τους πολίτες.
1-6-2024
Δρ Κωνσταντίνος Χαϊνάς
Διδάκτωρ Πληροφορικής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών
*Πλήρης Ομιλία στο 1ο Αναπτυξιακό Συνέδριο εύβοιας - Σκύρου του Επιμελητηρίου Εύβοιας
